فرانک جهانگرد - عضو هیات علمی- پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

در بسیاری از انواع نثر دوره قاجار نوعی رویکرد انتقادی دیده می شود که سبب بروز دگرگونی هایی در انواع نثر این دوره شده است. رگه هایی از این رویکرد، که یک تفکر جهانی است، در نثرهای اوایل دوره قاجار دیده می شود، پس از آن به صورت پررنگ تر و قوی تری در انواع نثر این دوره برجسته می شود. این سیر به ویژه تا حوالی انقلاب مشروطه و اندکی پس از آن ادامه می یابد و در ادامه خصوصا در نثرهای دوره بعد اندک اندک رنگ می بازد. سیر تحول بعضی از انواع نثر این دوره، در منابع پیشین آمده است. پاره ای دیگر در این مقاله بررسی شده است. نتیجه این مطالعات در کنار یکدیگر قرار گرفته است. با محوریت رویکرد انتقادی بعضی از انواع تغییرات شایان توجهی کرده اند. بعضی متروک و بعضی به کلی دگرگون شده، به گونه ای که پیوند آنها با صورت های پیشین کاملا گسسته شده است. در پاره ای از انواع رگه هایی از این تفکر راه یافته و بعضی از انواع هم تحت تاثیر این تفکر شکل گرفته، بالیده و صورت های مستقلی یافته اند و پس از این دوره نیز با تغییرات اندکی برجای مانده اند. این مساله نشان می دهد که رویکرد انتقادی محور تطور انواع نثر در این دوره است.

criticism, genres, critical prose, Critical Thinking, انواع ادبی, انتقاد, نثر انتقادی, تفکر انتقادی