بهمن بنی هاشمی - PhD candidate, Institute for Humanities and Cultural Studies

یکی از دشواری های شعر بیدل دهلوی مربوط به فهم معانی و کاربردهای خاص واژه ها و اصطلاحات در اشعار اوست. بیدل بعضی واژه های فارسی را با معنای وضعی و لغت نامه ای به کار می برد و با معنای اصطلاحی و کاربردهای اصلی آن واژه ها در زبان فارسی بیگانه است. «تضمین» یکی از این واژه هاست که بیدل آن را در معنایی متفاوت به کار برده و گاه با آن ترکیب «مصرع تضمین» را ساخته است. در این مقاله ابتدا تعاریف و معانی تضمین در لغت نامه ها و کتب بلاغی و سپس معنای این واژه در اشعار بیدل واکاوی می شود. همچنین اصطلاح «مصرع تضمین» مورد بررسی قرار می گیرد. روش نگارنده در تحلیل معنای این اصطلاح استفاده از اشعار خود بیدل است و برای این کار، کاربردهای این واژه در اشعار او تعیین و تبیین می شود. در پایان معنای «تضمین» و «مصرع تضمین» در اشعار تعدادی از شاعران هم عصر بیدل بررسی و با معنای آن ها در اشعار بیدل مقایسه می شود. این مقاله نشان می دهد اصطلاحات «تضمین»، «مصرع تضمین» و «مضمون» در قرن دوازدهم هجری قمری در شبه قاره هندوستان به اصطلاحاتی تخصصی در حوزه نقد ادبی تبدیل شده و تعاریفی جدید را پذیرفته است. در این تعاریف، «مضمون» اختصاصا به معنای «مصراع برجسته» به کار می رود و «تضمین» به فرایند «مصرع رسانی» یا «پیش مصرع رسانی» اطلاق می شود؛ به این فرایند «مضمون بستن» نیز می گویند. «مصرع تضمین» اصطلاحی است که برای «مصرع یا پیش مصرع رسانده» به کار می رود.

Bidel dehlavi, Tzmin, Mesrae Tazmin, Mazmoun, Mesra resaandan, Indian style, Meaning analysis, بیدل دهلوی, تضمین, مصرع تضمین, مضمون, مصرع رساندن, سبک هندی, تحلیل معنا