سیدمهدی دادرس - Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Urmia University, Urmia, Iran.

روایات صوفیانه به لحاظ عمق و نوع تجربهای که بیان میکنند و کارکرد اصلی آنها، یعنی برانگیختن نوعی تجربه عرفانی در خواننده، و تنبه، استحاله و هدایت او، قابلیت بررسیهای روانکاوانه جدی را دارند. مقاله حاضر به نوبه خود میکوشد با چنین رویکردی، طبقهبندی جدیدی از این روایات، با نظر به مفهوم روانکاوانه «انتقال»، ارائه دهد. در این طبقهبندی، مجموعه روایات صوفیانه و حکایات اسرارالتوحید به طور خاص به عنوان روایتی کلان درنظر گرفته شده که فرایند رواندرمانی را به محوریت مفهوم انتقال، به تصویر میکشد؛ و هر خردهروایتی ذیل یکی از مراحل این فرایند قابلطبقهبندی است. با این نگاه، کارکرد اغلب روایات تذکرهها را میتوان با یکی یا شماری از این مراحل متناظر دانست. پس درواقع، خواننده متنی واحد در خاتمه خواندن متن، به انحاء مختلف، مجموع این مراحل را گرچه در روندی غیرخطی ازسر میگذراند. این مراحل که با ارجاع به آراء زیگموند فروید و شارح ساختارگرای او، ژاک لکان، تبیین شدهاند، عبارت اند از: ۱) برساختن سوژه مفروضبهدانستن، ۲) مقاومت/ انکار، ۳) ابژه تصادفی نشانه، و ۴) رسالت. اما انتخاب اسرارالتوحید در این مطالعه موردی، به دلایل متعدد صورت گرفته است؛ ازجمله، اشتمال بر روایات فراوانتر و متنوعتر نسبت به دیگر مقامات و تذکرهها، و دیگر، تاثیر عمیق این متن بر روایات صوفیانه پسین.

Sufi Narratives, Psychoanalytic Criticism, transference, Asrār al-Tawḥid, روایات صوفیانه, نقد روان کاوانه, انتقال, اسرارالتوحید