علی اکبر ذاکری - عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی

در هنگامه قیام و خیزش علمای بزرگ اصفهان، به رهبری حاج آقا نورالله، علیه رضاخان، علمای نجف، بویژه آیات عظام: سیدابوالحسن اصفهانی و میرزا محمدحسین نائینی به حمایت از آن حرکت برخاستند و با بیانیه و نامه اعلام پشتیبانی کردند. آیات عظام نجف، در نامهای که در این هنگام به شاه نوشتند و بنا بود دو تن از علما: آیت الله بروجردی و شیخ احمد شاهرودی، به نمایندگی از آنان به وی تحویل بدهند، ضمن تایید حرکت علمای اصفهان، مواردی را که شاه، در جلسه قم متعهد میشود به آنها جامه عمل در پوشاند، یادآور میشوند. در جلسه و نشست قم، که بین رضاخان و علمای ثلاث: اصفهانی، نائینی و شیخ عبدالکریم حائری در هنگام مهاجرت آیات نجف: اصفهانی و نائینی به قم، برگذار میشود و به لغو جمهوریت میانجامد و حمایت علما از رضاخان، درصورت پای بندی به شرع و اجرای دستورات شرع و بند مترقی متمم قانون اساسی: انتخاب و برگماری پنج تن از علمای طراز اول برای نظارت بر قوانین مجلس شورای ملی، آن چه مهم است و روشنگر نقش و جایگاه علما و مراجع و خواستههای مترقی و والای آنان، به درستی بازتاب نمییابد و از موارد یادشده و مورد توافق دوطرف، در کتابهای تاریخی معاصر، بویژه دوران پهلویها، سخنی به میان نمیآید; اما مسالهای مجعول، پررنگ و با آب و تاب بسیار مجال طرح مییابد و آن این که: »حمایت علما از رضاخان، برای این بوده که حکومت ایران، زمینه بازگشت علمای تبعیدی را به نجف فراهم آورد و با ملک فیصل وارد گفت و گو بشود، تا موافقت وی برای بازگشت محترمانه علما به عتبات، جلب شود. » در حالی که علما در آن جلسه، مخالفت خود را، با طرح رضاخان برای جمهوریت به گونه شفاف و جدی اعلام میدارند و اجرای متمم قانون اساسی را قاطعانه میخواهند که در این نامه منتشر نشده، که اکنون فراروی دارید، زوایای آن جلسه و آن چه را رضاشاه بر عهده میگیرد که عملی کند، به روشنی بیان میشود.

حوزه, علمای تبعیدی نجف, جمهوری خواهی رضاخان, قیام علمای اصفهان, ابوالحسن اصفهانی, میرزا محمدحسین نائینی, اجرای قوانین شرع