یحیی محمودی نژاد - کارشناسی ارشد زمین شناسی زیست محیطی، دانشجوی بخش علوم زمین دانشگاه شی
عزت الله رئیسی اردکانی - دکتری آبشناسی، استاد بخشعلوم زمین دانشگاه شیراز

غلظت نیترات در بخشی از آبخوان سرپنیران واقع در جنوب ایران بسیار بیشتر از حد مجاز میباشد.که هدف از این مطالعه بررسی منشا نیترات میباشد. که منشا نیترات میتواند انسانزاد یا زمین زادباشد. از ۴٣ چاه معرف، نمونه برداری به عمل آمد و یونهای اصلی، هدایت الکتریکی و غلظت نیتراتاندازه گیری شد. غلظت نیترات در بخش اول آبخوان بسیار بالا ( ۵٠ تا ١۴٠ میلی گرم در لیتر) و در بقیهآبخوان (بخش دوم) و در جهت آب زیرزمینی برخلاف انتظار کاهش مییابد و اکثرا بین ٢٠ تا ۵٠ میلی گرم در لیتر میباشد. بخش اول آبخوان با سازندهای کژدمی (شیل نفتی)، و رادیولاریت (چرت)همجوار است. این بخش از آبخوان حاوی رسوبات حاصل از فرسایش شیلهای نفتی سازند کژدمی است. علت اصلی غلظت بسیار بالای نیترات تجزیه شیل های نفتی دراثر فعالیت میکروارگانیزمها می-باشد. علت افزایش نیترات نمیتواند فقط آب برگشت کشاورزی باشد چون اولا در بخش دوم نیز زمین های کشاورزی وجود دارد ثانیا در دشتهای کشاورزی به ندرت غلظت نیترات در آبخوان به بیش از ٧٠میلی گرم در لیتر میرسد. علت اینکه غلظت نیترات در بخش دوم کمتر از ۵٠ میلی گرم در لیتر می- باشد، اولا عدم همجواری این بخش با سازند کژدمی است ثانیا آبهای حاصل از سازند کارستی داریانو فهلیان با غلظت نیترات بسیار کم وارد آبخوان میگردد و با آبهای زیرزمینی ورودی از بخش اول مخلوط شده و غلظت نیترات را در بخش دوم کاهش میدهد. در بخش اول، آب برگشتی از آبیاری درمسیر خود نیترات حاصل از تجزیه شیلهای نفتی را حل نموده و به آبهای زیرزمینی میرساند بنابراین پیشنهاد میگردد که راندمان آبیاری در بخش اول را افزایش داده تا حداقل آب برگشتی از آبیاری به آب زیرزمینی برسد و در نتیجه غلظت نیترات در آب زیرزمینی کاهش یابد

آلودگی نیترات، سرپنیران، سازند کژدمی، غلظت طبیعی نیترات