رضا مقدم فردویی - کارشناسی ارشد هیدروژئولوژی از دانشگاه سیستان و بلوچستان
رضا محمدی احمدآبادی - کارشناسی ارشد هیدروژئولوژی از دانشگاه شهید چمران اهواز
علیرضا عرب بافرانی - کارشناس خبره شرکت آب منطقه ای قم

بیشتر شهرها و استانهایی که در پایاب رودخانه ها قرار دارند درگیر مسائل و مشکلات اثرات هیدرولوژیک ناشی از احداث سدها و بندهای ذخیره ای وکنترلی در بالا دست رودخانه ها می باشند.رشد جمعیت و رقابت های بین استانی این اثرات را بیشترتشدید میکندو شدت این آثار به مرور زمانافزایش می یابد. به همین دلیل برای غلبه بر مشکلات هیدرولوژیک حاصل از احداث سدها در سرآب هانیاز به اصلاح روشهای گذشته و بازبینی در محاسبات می باشد و به طور کلی نیاز به مدیریت فرا منطقه ای و به اصطلاح مدیریت یکپارچه می باشد. همچنین در هنگام مطالعه اثرات هیدرولوژیکی بایدهمه عوامل مثبت و منفی را با هم بررسی و مقایسه نمود(در این مورد می توان به احداث سد ١۵ [ خرداد اشاره نمود که با تامین آب شرب شهر زیارتی قم مشکل بزرگی را حل نموده است).[ 12در همین راستا، داده های کمی و کیفی آب زیرزمینی و سطحی و همچنین اطلاعات زمین شناسی هیدرولوژیک وGIS حوزه رودخانه های اصلی منتهی به استان قم جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. سپس اطلاعات مذکور به صورت دوره های قبل و بعد از احداث سدها و بندها(سال73-74مورد تحلیل وبررسی قرارگرفت و اثرات هریک از پارامترهای مورد نظر برآورد گردید. این تحلیل ها نشان داد بیشترین اثرات هیدرولوژیک در استان قم مربوط به ایجاد سدهایآغچه، فرنق ، و تا حدودی سد ١۵ خرداد، برداشت توسط نهرها، بند های انحرافی بر روی رودخانه قمرود و سدالغدیر ساوه و افزایشمخزن سد اکباتان [ 10 ]و ایجاد بندهای دیگربر روی رودخانه قره چای، مربوط به تغییرات کیفی وکمی آب های زیرزمینی است که می توان آثار آن را به صورت افت سطح آب زیرزمینی،کاهش کیفیت و پیشرویآب شور مشاهده نمود. در بررسی تغییرات هیدرولوژیک چندین پارامتر دخالت دارند(از جمله خشکسالیهای پی در پی و حتی تغییر اقلیم )که احداث بندها و سدها در بالا دست رودخانه نیز یکی ازعوامل مذکور می باشد. تغییر اندازه دریاچه نمک که به عنوان خروجی رودخانه های قره چای و قمرود شناخته می شود با استفاده از عکس های ماهواره ای مورد سنجش قرار گرفت. صحت هریک از عوامل بررسی شده به [ راحتی با توجه به ادامه روند تاثیرات، قابل ردیابی و صحت سنجی است.[

هیدرولوژی، سد، آب زیرزمینی، عکس های ماهواره ای،رودخانه های قمرود و قره چای