سمیه اعظمی - دانشیار اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکده ی علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
زهرا محمدی - کارشناس ارشد اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکده ی علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

چکیده گستردهمعرفی:ایران در سال ۲۰۱۹ بر حسب انتشار CO۲ در بین کشورهای جهان حایز رتبه ششم و در بین کشورهای آسیایی (با در نظر گرفتن روسیه به عنوان کشور اوراسیایی) حایز رتبه پنجم است. بنابراین بررسی کشش انتشار CO۲ بخش های تولیدی این کشور برای سیاست گذاران انرژی و محیط زیست مهم و حائز اهمیت است. چه عواملی بر تغییرات کشش انتشار CO۲ تاثیر می­گذارد؟ کدام عوامل محرک و کدام عوامل بازدارنده هستند؟ پاسخ به این سوالات در کاهش و کنترل انتشار CO۲ مفید است. در مطالعه حاضر، ابتدا کشش های انتشار CO۲ بخش های تولیدی محاسبه و سپس با هدف شناسایی محرک های کشش انتشار CO۲، تغییرات کشش های انتشار CO۲ به اجزای مختلف تقسیم می شوند. روش شناسی این تحقیق مبتنی بر تحلیل داده- ستانده و تحلیل تجزیه است. نوآوری این مقاله تعیین و محاسبه مولفه­های تغییرات کشش انتشار CO۲ با استفاده از تحلیل تجزیه ساختاری است. گوو و همکاران (۲۰۱۸) روشی را برای محاسبه کشش انتشار CO۲ بر اساس تحلیل داده- ستانده ارائه کرده­اند، در این مطالعه کشش­های انتشار با استفاده از روش تحلیل تجزیه ساختاری تجزیه می­شوند. متدولوژی:هدف این مقاله بررسی عوامل موثر بر کشش انتشار CO۲، کشش تقاضای انتشار CO۲ و کشش تولید انتشار CO۲ است. در مرحله اول کشش­ها محاسبه شده و در مرحله دوم تغییرات کشش­ها تجزیه می­شوند. در این تحقیق از جداول داده- ستانده منتشر شده در سال­های ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰ توسط مرکز آمار ایران استفاده شده است. با توجه به تفاوت در طبقه بندی بخش جداول داده- ستانده سال­های ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰، برخی از بخش­های تولیدی را ادغام و در نهایت ۶۵ بخش را در نظر می­گیریم. برای محاسبه انتشار دی اکسید کربن هر بخش تولیدی، ابتدا کل مصرف انرژی هر سال را از ترازنامه انرژی ایران به دست می آوریم و سپس هر انرژی مصرفی را با توجه جداول داده- ستانده و سهم بخش­های تولیدی و بخش خانوار به بخش های تولیدی و خانوار تخصیص می دهیم.                                                                                                                                                                                                                                یافته­ها:یافته­ها نشان می­دهد که بخش «تولید، انتقال و توزیع برق» بیشترین کشش انتشار CO۲ را دارد. اثر "ماتریس معکوس Ghosh" یک محرک قوی برای کشش انتشار CO۲ بخش­های تولیدی است. این نتیجه نشان می­دهد که تغییر در سهم تولیدی بخش i، که به بخش j به عنوان نهاده واسطه فروخته می­شود، یک محرک قوی برای افزایش کشش انتشار CO۲ است. این تغییرات می­تواند ناشی از افزایش فعالیت­های اقتصادی و ناکارآمدی ساختار تولید باشد.نتیجه:بخش «تولید، انتقال و توزیع برق» به دلیل دارا بودن بالاترین میزان و تغییرات کشش انتشار CO۲ نسبت به سایر بخش ها باید مورد توجه سیاستگذاران انرژی و محیط زیست قرار گیرد. افزایش سهم انرژی­های تجدیدپذیر در سبد مصرف انرژی بخش­های تولیدی، افزایش کارایی انرژی (کاهش شدت انرژی) با جایگزینی تجهیزات جدید و پیشرفته با تجهیزات قدیمی و فرسوده و بهبود ساختار تولید می­تواند به کاهش کشش CO۲ و انتشار CO۲ بخش­های تولیدی ایران کمک کند. سرانجام، با توجه به بالا بودن کشش انتشار CO۲ بخش «تولید، انتقال و توزیع برق»، تحقیقات آتی می تواند بر این حوزه تمرکز کرده و راه حل هایی را برای افزایش کارایی تولید و بهره وری انرژی پیشنهاد کند. همچنین پژوهش های آتی می تواند بر ساختار تولیدی بخش های تولیدی متمرکز شود و راهکارهایی برای بهبود ساختار تولیدی بخش های تولیدی ایران ارائه کند.

کشش انتشار CO۲, مصرف انرژی, تحلیل داده- ستانده, تحلیل تجزیه