بیتا سیاوش - پژوهشگر علوم گیاهی، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

افزایش روز افزون جمعیت انسانی، بهره برداری بیش از حد از منابع طبیعی و رشد صنعتی چشمگیرکشورها در مدت زمان کوتاهی، موجب تغییرات بنیادی و غیر قابل برگشتی در چرخه های زیستی- بیوشیمیایی اکوسیستم های طبیعی کره زمین و آلودگی گسترده محیط زیست، آب، خاک و هوای پیرامون ما شده، این عوامل در نهایت منجر به بروز رخدادهای غیرطبیعی مانند تغییرات اقلیمی و خطر انقراض بسیاری از گونه های گیاهی، جانوری و میکروارگانیسم ها می شود. با اینکه استفاده از فن آوری های نوین منجر به توسعه صنعتی، کشاورزی و اقتصادی جوامع انسانی شده، اما اثرات منفی زیست محیطی بسیاری را در پی داشته است. رها شدن انواع آلاینده های محیطی و جوی در محیط زیست، مانند آفت کش ها، علف کش ها، اکسیدهای نیتروژن و گوگرد، فلزات سنگین و غیره نه فقط سلامت انسان ها را تهدید می کند بلکه سلامت سایر موجودات زنده را نیز به طور جدی در معرض خطر و تهدید قرار می دهد. چندین دهه است که استفاده از موجودات زنده به عنوان نشانگرهای زیستی جهت کسب اطلاع در مورد میزان و نوع آلاینده های محیطی متداول شده است. با استفاده از نشانگرهای زیستی می توان نشانه های اولیه آلودگی های محیطی و جوی و تنوع آلاینده ها را ردیابی کرد. موجودات زنده مختلفی به عنوان نشانگرهای زیستی جهت دیده بانی زیستی و ردیابی (پایشگر زیستی) آلودگی هوا استفاده می شوند، از جمله این موجودات، گلسنگ ها هستند که یکی از مهمترین «نشانگرهای زیستی» برای پایش کیفیت هوا، سنجش انباشت فلزات سنگین در محیط، سنجش سلامت جنگل ها ، بررسی میزان آسیب لایه اوزون و کسب اطلاعات آلاینده ها و تنوع آلودگی در سطح محلی و منطقه ای هستند.

آلودگی هوا, دیده بان زیستی, گلسنگ, نشانگر زیستی, محیط زیست