علی ماهرخ - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
ویدا قطبی - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
فرهاد عزیزی - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
علی مقدم - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
مجید غلامحسینی - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

زئولیت ها کانی های آلومینوسیلیکاته و از رایج ترین ترکیبات معدنی در میان سنگ ها هستند. خواص فیزیکی و شیمیایی منحصر به فرد زئولیت های طبیعی، همراه با فراوانی آنها در ترکیبات رسوبی و سنگ های آتشفشانی، کاربرد زئولیت ها را در صنایع مختلف به خصوص در بسیاری از بخش های کشاورزی و محیط زیست مانند تولید کودها و سموم شیمیائی کند رها شونده زئولیتی، کاهش مصرف و افزایش کارایی کودهای شیمیائی، کاهش شستشوی عناصر غذایی از خاک، افزایش تولید محصولات زراعی، محیط های کشت زئولیتی، جیره غذائی حاوی زئولیت برای حیوانات اهلی، پیشگیری و درمان بیماری های دام و طیور، تصفیه آب و فاضلاب، پالایش خاک های آلوده، احیای اراضی بایر مقدور ساخته است. ویژگی های زئولیت ها از جمله قدرت تبادل یونی بالا، آب گیری و آب دهی مکرر و جذب انتخابی، این نوید را می دهد که استفاده از این منابع طبیعی کمک چشمگیری در افزایش کمی و کیفی تولیدات دامی و گیاهی را به همراه داشته باشد. باید توجه داشت که هرگونه فعالیت تحقیقاتی در زمینه زئولیت ها در ایران که دارای ذخایر عظیمی از این مواد طبیعی می باشد، حائز اهمیت است، چرا که منجر به استفاده از منابع طبیعی کشور شده و کاهش وابستگی به کشورهای خارجی به عنوان تامین کنندگان انواع نهاده های گران قیمت را در پی دارد. به عبارت دیگر استفاده از زئولیت ها در صنایع کشاورزی و محیط زیست مترادف است با حداکثر استفاده از مواد خام و ارزان قیمت محلی و حداقل کاربرد محصولات وارداتی که باید با صرف هزینه های گزاف خریداری شوند. در این مقاله سعی شده است ضمن معرفی زئولیت های طبیعی به عنوان یک ماده قابل دسترس با ویژگی های منحصر بفرد، به طور خلاصه برخی ویژگی ها و نیز تعدادی از کاربردهای آنها در صنایع کشاورزی تشریح گردد.

زئولیت کلینوپتیلولیت, محیط زیست, اصلاح کننده خاک, صرفه جویی در مصرف آب