هایده آراء - استادیار گروه منابع طبیعی، دانشکده کویر شناسی، دانشگاه سمنان
زهرا گوهری - دکتری بیابانزدائی، دانشگاه سمنان
سیدمحمد تاجبخش - استادیار گروه آبخیزداری، دانش کده منابع طبیعی، دانشگاه بیرجند

رشد روز افزون جمعیت و توسعه کشاورزی و صنعت باعث تشدید بهره برداری از منابع آب دشت سبزوار شده، که این امر باعث افت سطح آب و کاهش ذخیره سفرههای آب زیرزمینی شده است . آب علاوه بر داشتن نقش اساسی در توسعه منطقه یک عامل محدودکننده نیز محسوب می شود بطوریکه کاهش شدید منابع آب ناشی از بهرهبرداری های بی رویه و رشد سریع تقاضا در بخش های مختلف ، نقش این ماده حیاتی را برجسته می نماید. در این تحقیق تعدادی شاخص مبتنی بر آب تجدیدپذیر برای بررسی ابعاد بحران آب دشت سبزوار استفاده شده است . براین اساس نسبت مصرف به آب تجدیدپذیر ۲۵/۱ برآورد شد که با توجه به استاندارد، نشانه عدم تعادل بیلان است . سرانه آب تجدیدپذیر بر اساس شاخص فالکن مارک نیز در دشت معادل ۴۶۹ (مترمکعب بر نفر) به دست آمد که نشان دهنده ناکافی بودن آب مورد نیاز برای پشتیبانی توسعه پایدار می باشد. متوسط نیاز آبی خالص الگوی کشت موجود در این دشت ۸۷۷۳ مترمکعب در هکتار است ، در حالی که مقدار آب تجدید پذیر به ازای هر هکتار از اراضی فاریاب، ۷۹۴۷ متر مکعب می باشد. در نتیجه به شرط تخصیص تمامی آب تجدیدپذیر برای آبیاری ، حداکثر ۹۱ درصد اراضی فاریاب فعلی آب مورد نیاز برای آبیاری را در اختیار خواهند داشت . وقوع خشکسالی های طولانی مدت نیز بر شدت بحران منابع آبی این دشت افزوده است بطوری که ادامه روند این شرایط می تواند برای ساکنین منطقه مخاطره آمیز باشد.

آب تجدید پذیر، بیلان آب، شاخص های منابع آب، نسبت آب مصرفی به آب تجدید پذیر.