الگوی لرزه زمین ساختی گسل اصلی عهد حاضر زاگرس بین ۳۳ تا ۳۵ درجه عرض شمالی

در این مقاله سازوکار حاکم بر دگرشکلی های تکتونیکی حال حاضر بخشی از مرز زاگرس و ایران مرکزی و ارتباط آنها با زمین لرزه های روی داده در طول گسل اصلی عهد حاضر بین ۳۳ تا ۳۵ درجه عرض شمالی بر پایه اطلاعات و نظریه های موجود مورد بحث قرار گرفته و مدل های عرضه شده قبلی برای رویداد زمین لرزه و تحولات لرزه زمین ساختی آن، روزآمد و اصلاح شده است. گسل اصلی عهد حاضر زاگرس یک زون باریک متشکل از قطعات گسلی منفرد شکل گرفته در یک زون برشی راست گرد است که به صورت نردبانی (en echelon) آرایش یافته اند. در جنوب شرق آن فرونشست دشت سیلاخور زنجیره ای از جابه جایی های راست گرد را روی گسل دورود تجربه کرده است که در دوره زمانی دستگاهی، با رویداد زمین لرزه های ویرانگر ۲۳ ژانویه ۱۹۰۹ با بزرگی ۴ر۷ Ms=و ۳۱ مارس ۲۰۰۶ با بزرگی ۱ر۶ Ms=همراه بوده است. در نواحی مرکزی گستره مورد بررسی، دشت نهاوند با دو گسل امتدادلغز نهاوند و گارون محدود شده است. جنبش گسل نهاوند، رویداد زمین لرزه های ۱۶/۸/۱۹۵۸، ۶ر۶Ms= و ۲۴/۳/۱۹۶۳، ۸ر۵Ms= را موجب شده است و به احتمال زیاد رویداد زمین لرزه ۱۳/۱۲/۱۹۵۷ فارسینج نیز با جنبش بخش پنهان این گسل مربوط بوده است. در شمال غرب، گسل صحنه دارای امتداد استثنایی است و امتداد آن حدود ۲۰ درجه نسبت به سایر گسل های بررسی شده در این گستره اختلاف دارد. گسل صحنه در ناحیه ترافشارشی بین دو گسل نهاوند و مروارید به صورت ساخت درخت نخلی(plam- tree structure) شکل می گیرد و زمین لرزه های تاریخی ویرانگر ۲۴/۴/۱۰۰۸ با بزرگی ۰ر۷ Ms=و ۱۱۰۷ با بزرگی۵ر۶ Ms= و نیز زمین لرزه های دستگاهی ۲۴/۴/۲۰۰۲، ۴ر۵Mw= و ۲۴/۱۲/۲۰۰۲، ۲ر۵ Mw=که زمین لرزه اول علی رغم بزرگی متوسط، تخریب گسترده ای را موجب شد، با جنبش قطعه دینور این گسل مرتبط بوده است. دیگر قطعات گسل اصلی عهد حاضر از جمله مروارید و پیرانشهر با رویداد زمین لرزه های ویرانگر همراه نبوده اند. عملا همه قطعات گسل اصلی عهد حاضر زاگرس در سه دسته برشی های ریدل (گسل دورود، گسل نهاوند و گسل مروارید)، برشی های نوع P (گسل صحنه و گسل قیلاباد) و ساختار های کششی (گسل قلعه حاتم، فرونشست دشت سیلاخور و نهاوند) قرار دارند. سازوکار کانونی زمین لرزه های گذشته، به ویژه زمین لرزه های ۲۴/۴/۲۰۰۲ و ۲۴/۱۲/۲۰۰۲ که بر اثر جنبش قطعه دینور از گسل صحنه روی داده اند، شواهد روشنی از پدیده افراز در این گستره از زاگرس است.

کلیدواژه ها:

برش های ریدل ، پدیده افراز ، فرار جانبی ، گسل اصلی عهد حاضر زاگرس