B. Oskooi - گروه فیزیک زمین، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
S. Omidian - دانشکده زمین شناسی، دانشگاه تهران

بر اساس اطلاعات زمین شناسی، گسل های ساختاری ایرا و نوا با روند ESE و دارا بودن سازوکار معکوس در شرق آتشفشان دماوند، جزء سامانه زمین ساختی البرز مرکزی محسوب می شوند. ادامه روند این گسل ها به سمت غرب، با تعدد شاخه های فرعی فعالی همراه است که با تغییر جهت بارز به زیر گدازه های دماوند در منطقه آب اسک محو می شوند. از آنجا که مطابق تحقیقات جدید، سامانه های نوپای زمین ساختی از ۲ ± ۵ میلیون سال پیش در این ناحیه مستقر شده اند، حرکات راست گرد فشارشی به نوع چپ گرد تغییر یافته است و موجب فعالیت های بزرگ مقیاس ساختاری و مستولی شدن سامانه های تراکششی با روند NNW در البرز شده است. در این تحقیق برای یافتن اثراتی از فعالیت های جدید زمین ساختی و مرور دوباره نظرات پیشین در تطبیق با یافته های جدید، گسل های شرقی منطقه چالش برانگیز دماوند، به روش مغناطیس سنجی بررسی شد. با برداشت بیش از ۲۸۰ داده مغناطیسی در امتداد دو نیم رخ شمالی- جنوبی و پردازش و تفسیر آنها، نقشه های حاصل از اعمال فیلترهای انتقال به قطب، مشتق قائم مرتبه اول، ادامه فراسو و سیگنال تحلیلی تهیه و بررسی شدند. از آنجا که خروجی مشتق قائم مرتبه اول از مستندترین روش ها برای بررسی نواحی زمین ساختی و گسلیده محسوب می شود، لذا با تاکید بیشتر و هماهنگ با بررسی های ساختاری جدید، نقشه زمین شناسی و تصاویر ماهواری بررسی شد. نتایج جالب توجه تفسیر و تلفیق این داده ها نشان می دهد که علاوه بر گسل های دیگری که در این منطقه به موازات گسل های عمومی (ESE) وجود دارند و در نقشه ها وجود آنها نمایش داده نشده و به واسطه حرکات لغزشی جدید در زیر آبرفت ها و واریزه مدفون هستند، روندهایی مطابق با سامانه جدید کششی حاکم بر البرز نیز وجود دارند. روند این گسل ها NNW و با سازوکار نرمال، حرکات کششی ناشی از جابه جایی واحدهای سنگی را در خود ثبت کرده اند. شواهد ناشی از فعالیت تراکششی آنها در واحدهای ائوسن به بعد به خوبی مشهود است و بیشتر واسطه بین گسل های بزرگ پیشین با روند شرقی- غربی هستند.

آتشفشان دماوند, البرز, گسل های ایرا و نوا, مشتق قائم, مغناطیس سنجی