آمنه محمودی - کارشناسی ارشد معماری
سمانه تقدیر
مهدی حمزه نژاد

معماری مدارس در ایران تحولات بسیاری را پشت سرگذاشته است؛ اما موفق ترین الگو در آنها مسجد- مدرسه های سنتی بوده اند. مدارس سنتی ایران نه تنها به عنوان محیطی برای یادگیری بلکه به عنوان محیطی که در آن تعاملات اجتماعی با کیفیت مطلوبی صورت می گرفته است شناخته می شوند. که همین تعاملات اجتماعی باعث همبستگی و در نتیجه پایداری اجتماعی در جامعه می شوند. باید توجه داشت که اغلب این مدارس در کنار مساجد و به شکل یکپارچه طراحی شده و فضاهایی چون شبستان و نمازخانه داشتند که علاوه بر اقامه ی نماز، محلی برای برگزاری دورهمی ها و اجتماعاتی بود که مورد استقبال عموم مردم بود. اما امروزه مدارسی که ساخته می شوند ارتباطی با ساکنین شهر یا محله پیرامون خود ندارند و نقش خود را در همبستگی و پایداری اجتماعی از دست داده اند و نمی توانند الگوی عملی مناسبی برای رشد کودکان در راستای همزیستی مسالمت آمیز با اجتماع باشند. در این مقاله به بررسی عوامل همبستگی و پایداری اجتماعی و نتایج مثبت آن در اجتماع، همچنین در جانمایی،کیفیت ساماندهی و انواع فضاهایی که در گذشته این نقش را در مدارس ایفا می کرده اند پرداخته ایم. راهبرد اصلی انجام این پژوهش استدلال منطقی و روش انجام آن تحلیلی توصیفی بوده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد با طراحی فضاهایی همچون کارگاه ها و سالن های چند منظوره در مدارس و فعال نمودن کتابخانه های مدرسه به عنوان کتابخانه محله و... می توان در جهت ارتقاء همبستگی و پایداری اجتماعی گام مهمی برداشت.

معماری، مدرسه، معماری اسلامی، همبستگی اجتماعی، پایداری اجتماعی