میلاد امینی زاده - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
محسن رفعتی - موسسه پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، تهران، ایران

صادرات کشاورزی ایران در سال های اخیر رشد قابل توجهی داشته است. در این میان محصولات زراعی (کد ۰۷) به دومین گروه مهم صادرات بخش کشاورزی ایران در سال های اخیر تبدیل شده است. با این وجود مطالعات اندکی به بررسی ظرفیت های صادراتی محصولات زراعی پرداخته اند. از این رو هدف این مطالعه بررسی مولفه های اثرگذار بر صادرات محصولات زراعی و سنجش کارایی صادرات ایران است. به منظور دستیابی به هدف، الگوی جاذبه مرزی تصادفی براساس داده های تابلویی متوازن برای ۲۱ کشور در دوره زمانی ۲۰۲۱-۲۰۰۱ برآورد شد. نتایج بیانگر این است که اندازه اقتصادی و فیزیکی بازار هدف اثری مثبت و معنی د ار بر صادرات محصولات زراعی ایران داشته اند. همچنین مرز مشترک میان ایران و شرکای تجاری و تحریم های اقتصادی دارای اثری مثبت و معنی دار بر صادرات محصولات زراعی بوده است، در حالی که فاصله جغرافیایی میان ایران و کشورهای واردکننده اثری منفی بر صادرات داشته است. نتایج کارایی نشان داد که در دوره زمانی ۲۰۱۵-۲۰۲۱ ایران در هیچ بازار هدفی دارای کارایی ۱۰۰ درصدی نبوده است و در چهار کشور افغانستان، امارات متحده عربی، کانادا و عراق با کارایی بیش از ۵۰ درصد روبرو بوده است. براساس نتایج، ایران بیشترین پتانسیل صادرات محصولات زراعی را در عراق دارد. در نتیجه، با توجه به اثر مثبت و معنی دار مرز مشترک و ظرفیت های بالای شرکای تجاری هم مرز با ایران، پیشنهاد می شود که کشورهای تجاری دارای مرز مشترک مانند عراق در اولویت صادرات محصولات زراعی قرار گیرند.

پتانسیل تجاری, صادرات کشاورزی, کارایی تجاری