فاطمه رخش - دانشگاه زنجان
احمد گلچین - دانشگاه زنجان

کانی های رسی تاثیر زیادی بر پویایی ماده آلی خاک دارند و رس ها با حفاظت فیزیکی از ماده آلی سرعت تجزیه آن را کاهش می دهند. هدف این پژوهش بررسی تاثیر نوع و مقدار رس و نوع کاتیون تبادلی بر معدنی شدن نیتروژن آلی و مقدار نیتروژن زیست توده میکروبی بود. برای این منظور مقادیر مشخصی از کانی های رسی کائولینیت، ایلیت و مونت موریلونیت اشباع شده با کاتیون های سدیم، کلسیم و آلومینیوم با شن خالص مخلوط شدند تا خاک های مصنوعی با مقدار رس، کاتیون تبادلی و نوع رس متفاوت در سه تکرار تهیه شود. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی (۳×۳×۳) اجرا شد. بقایای گیاهی یونجه به خاک های مصنوعی اضافه و خاک ها با فلور میکروبی یک خاک طبیعی تلقیح و به مدت ۶۰ روز خوابانیده شدند و مقدار نیتروژن آمونیومی و نیتراتی هر ۱۵ روز یک بار اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد در مدت دو ماه خوابانیدن، درصد نیتروژن معدنی شده، در شن خالص بیشتر از خاک هایی با مقادیر ۵ و ۱۰ درصد رس بود که این امر نشان می دهد مقدار رس بر ظرفیت خاک ها در نگهداشت نیتروژن آلی موثر است. نتایج همچنین نشان داد که با افزایش مقدار رس، مقدار نیتروژن زیست توده میکروبی افزایش یافت. بیشترین و کمترین درصد نیتروژن معدنی شده و نیتروژن زیست توده میکروبی به ترتیب در خاک هایی با کاتیون های تبادلی کلسیم و آلومینیوم اندازه گیری شدند. درصد نیتروژن معدنی شده در مدت دو ماه خوابانیدن در خاک هایی با رس کائولینیت حداکثر و در خاک هایی با رس مونت موریلونیت حداقل بود. مقدار نیتروژن زیست توده میکروبی نیز در خاک هایی با رس مونت موریلونیت کمتر از خاک هایی با رس کائولینیت و ایلیت بود.

آمونیوم, زیست توده, سطح ویژه, ظرفیت تبادل کاتیونی, نیترات