لادن حیدری - دانشگاه بوعلی سینا-همدان
حسین بیات - .
جواد حمزه ئی - دانشگاه بوعلی سینا-همدان
تهمینه قیطاسی رنجبر - دانشگاه بوعلی سینا-همدان
سمیه بهرامیان راغب - دانشگاه بوعلی سینا-همدان
فاطمه مدینه خرمی - دانشگاه بوعلی سینا-همدان

علی رغم تاثیر قابل توجه قار چ­ها و باکتری ها بر پایداری ساختمان خاک، تاثیر قارچ مایکوریزا گونه گلوموس موسه­آ و باکتری ریزوبیوم بر ساختمان خاک، به ندرت مورد بررسی قرار گرفته است. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو مرحله گلخانه ای و مزرعه ای با کشت نخود اجرا شد. در شرایط مزرعه تیمارهای آزمایشی شامل قارچ مایکوریزا گونه گلوموس موسه­آ، باکتری ریزوبیوم، ترکیب تیمار اول و دوم (مایکوریزا-باکتری ریزوبیوم) و شاهد (بدون تلقیح) و در شرایط گلخانه علاوه بر چهار تیمار فوق تیمار ماده زمینه سترون شده قارچ مایکوریزا و تیمار بدون گیاه، تیمارهای آزمایشی بودند. مقدار کربن آلی و پایداری خاکدانه ها در حالت تر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج گلخانه­ای نشان داد که تیمار مایکوریزا نسبت به تیمار شاهد و شاهد بدون گیاه باعث افزایش معنی­دار میانگین وزنی قطر خاکدانه­ها (به ترتیب ۶/۵۱ و ۱/۱۸۹ درصد) شد. در شرایط گلخانه مقدار کربن آلی دارای همبستگی بالا با میانگین وزنی قطر خاکدانه ها (۵۳/۰R۲=) بود و تیمار حاوی مایکوریزا باعث افزایش کربن آلی از ۷۳/۰ درصد در شاهد بدون گیاه به ۰۲/۱ درصد شد. در شرایط گلخانه تیمارمایکوریزا باعث افزایش خاکدانه های درشت و کاهش خاکدانه های ریز شد. همچنین استفاده همزمان باکتری و قارچ تاثیر کمتری بر پایداری خاکدانه­ها نسبت به اثرات جداگانه آن­ها داشت، زیرا استفاده همزمان، تاثیری بر رشد گیاه نداشت. در شرایط مزرعه تیمارها تاثیر معنی­داری بر سایر کلاس اندازه خاکدانه­ها نداشتند. نتایج نشان داد که همزیستی میکوریزی و باکتری ریزوبیوم به عنوان یک روش بیولوژیک و پایدار باعث ارتقای کیفیت ساختمان خاک شد.

کود بیولوژیک, کربن آلی, میانگین وزنی قطر خاکدانه ها