مظفر صرافی - دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه شهید بهشتی
ناصر نجاتی علاف - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی منطقه ای، دانشگاه شهید بهشتی

هدف از این نوشتار، بررسی رویکرد «نومنطقه­گرایی» و تبیین امکان کاربرد آن در نظام مدیریت فضایی ایران است. از این رو، ابتدا مشکلات نظام مدیریت فضایی ایران در سه زمینه مرتبط با ظرفیت­های مناسب در بین مدیران، کارشناسان و شهروندان، نظام مدیریتی کشور (مدیریت و برنامه­ریزی فضایی و بخشی) و مدیریت یکپارچه فضایی تحلیل شده و جایگاه هریک از طرح­ها و برنامه­ها و نهاد­های تصمیم­ساز و تصمیم­گیر در سطح منطقه­ای بررسی شده است. سپس با توجه به نتایج بررسی، محدوده­های فضایی که در سطح منطقه­ای تحت پوشش طرح­ها و برنامه­های موجود قرار نمی­گیرند، شناسایی ­شده و نارسایی­های قانونی مرتبط با آن تحلیل شده است. در ادامه، رویکرد نومنطقه­گرایی تشریح شده و با مطالعه ابعاد و همچنین زمینه­های قانونی آن، امکان کاربست نومنطقه­گرایی در نظام مدیریت فضایی ایران بررسی شده است. یافته­ها بیانگر آن است که این رویکرد برای حل بسیاری از نارسایی­های کنونی توسعه منطقه­ای، و نیز مواردی همچون تعادل­بخشی، بهره­برداری بهینه و هم افزایی منابع، راهگشاست. همچنین نشان داده شده است که بنا بر ماهیت رویکرد نو­منطقه­گرایی، می­توان از آن برای استفاده و تقویت مزیت­های رقابتی مناطق کشور بهره برد. به­کارگیری رویکرد نومنطقه­گرایی در نظام مدیریت فضایی ایران، مستلزم آن است که از یک سو محدوده­ای جدید در سطح منطقه­ای برای آن تعریف شود و از سوی دیگر، الزامات قانونی مدیریت یکپارچه فضایی در این محدوده، در نظام تقسیمات کشوری پاسخ داده شود. این رویکرد را می توان برای رسیدن به اهداف گوناگون اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و زیست­محیطی و در سطوح مختلف از مقیاس درون کشوری تا فراملی و با مشارکت همه بازیگران (از قبیل دولتی و غیردولتی) از طریق نهادها به صورت توام، پایین به بالا و بالا به پایین، در نظر گرفت.

تقسیمات کشوری در ایران, توسعه منطقه ای, حکمروایی شایسته, نظام مدیریت فضایی ایران, نومنطقه گرایی