راضیه لبیب زاده - استادیار گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران
پریوش قمی زاده - دانشجو کارشناسی ارشد ، معماری، دانشکده عمران هنر و معماری ، دانشگاه علوم و تحقیقات، تهران، ایران

معماری ساختمان تجاری تفاوت های عمده ای با معماری ساختمان مسکونی یا معماری ساختمان اداری دارد. هرچند در برخی مواقع، یک ساختمان تجاری می تواند واحدهای اداری نیز داشته باشد و به نوعی این دو ساختار با هم ترکیب می شوند؛ اما وقتی نام ساختمان تجاری به میان می آید بیشتر درباره فروشگاه های بزرگ، هایپر مارکت ها و گاهی ساختمان های صنعتی صحبت می شود.در معماری فضاهای تجاری به موازین حقوق شهروندی کمتر پرداخته می شود و معمار وظیفه دارد به عنوان یک کاربری پرمخاطب توجه بیشتری به طراحی و برنامه ریزی فضایی این فضا داشته باشد ، کاربری تجاری بخش زیادی از ساخت وسازهای شهری را شامل می شود و لازمه ی آن رعایت مولفه های حقوق شهروندی و پیاده سازی آن در کالبد فضای معماری است.امروز هیچ قسمتی از فضاهای معماری را نمی توان یافت که با حقوق افراد درگیر نباشد و مهم تر از همه شاخصه های کالبدی هویت معماری یعنی جداره ها ، بافت ها و ابنیه قدیمی را با نماهای معماری تصنعی و طراحی مراکز تجاری بی هویت جایگزین می شوند. برخلاف تمام شهرهای دیگر دنیا که برای انعکاس نمودن اصالت تاریخی و هویتی خود را با قدیم ترین نشانه ها معرفی می کنند. نما و جداره متناسب و موزون ، رنگ ها و فرم های معماری مطلوب از دیگر حقوق همه شهروندان و رهگذران معابراست.مفهوم حقوق شهروندی که بار حق و مسئولیت پذیری را توامان در خود دارد عقیده ای مدرن و انسان محور است که هنوز جایگاهی در میان معماران پیدا نکرده است.در این پژوهش به بررسی برخی نمونه های مطلوب و نامطلوب تجاری شهر تهران در مقایسه با منشور حقوق شهروندی پرداخته شده است.

ساختمان تجاری ، حقوق شهروندی ، معماری و شهرسازی