عطا طهرانچی - عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)

شخصیت را می توان صفات نسبتا پایدار انسان تعریف کرد که بر جنبه های مختلف رفتاری تاثیر می گذارد (فیست، فیست، ۲۰۰۲). در رشته روانشناسی رویکردهای متفاوتی برای شناسایی و تیین صفات شخصیت معرفی شده اند که می توان به مدل پنج عاملی شخصیت (گلدبرگ. ۱۹۹۳) و مدل شخصیت چندبعدی (تلگن ۱۹۸۲) اشاره کرد. در این مقاله از دیدگاه روانشناسی مثبت به شخصیت پرداخته شده است. در این رویکرد توانمندیهای شخصیت و فضیلتها مورد بررسی قرار می گیرند (پیترسون و سلیگمن. ۲۰۰۴). جمعا بیست و چهار توانمندی شخصیت و شش فضیلت دسته بندی شده اند (نیمک. ۲۰۱۳). توانمندیهای شخصیت را می توان ویژگی های شخصی مثبت اجتماعی تعریف کرد که فرد را در مسیر بهزیستی قرار می دهند (مک گراث، سیموندز، گلدبرگ. ۲۰۱۷). از سوی دیگر توانمندیهای شخصیت در راستای شکوفایی فضیلت ها قرار می گیرند که در سطحی بالاتر و انتزاعی قرار دارند. در منابع دینی؛ عقل و صفات وابسته به آن از نظر مفهومی با فضیلت و توانمندی شخصیت هماهنگ هستند. به عنوان مثال در کتاب عقل و جهل اصول کافی به صورت مبسوط به این مفاهیم اشاره شده است. هدف پژوهش حاضر مرور پژوهشهای مربوط به نقش فضیلت و توانمندیهای شخصیت در فعالیتهای اقتصادی از نگاه منابع دینی و روانشناسی می باشد. نتایج یافته های مطالعه حاضر نشان می دهد که در ادبیات روانشناسی برخی فضیلتها همچون رهبری، مراقبت، کنجکاوی و خودکنترلی با انواع مختلف تصمیم گیری اقتصادی مرتبط هستند از سوی دیگر مروری بر مطالعات دینی نشان می دهد که در کلام معصومین به نقش برخی فضیلت ها همچون عدالت و قناعت در فعالیت اقتصادی تاکید شده است. بدین ترتیب یافته ها نشان می دهد که در منابع دینی و مطالعات روانشناسی بر فضیلتهای متفاوتی تاکید شده است که یکی از دلائل آن تعریف متفاوت اقتصاد از نگاه اسلامی و نظام سرمایه داری می باشد. در واقع به نظر می رسد که هر نظام اقتصادی با توجه به تعریفی که از انسان دارد شرایطی را مهیا می نماید که در آن برخی صفات شخصیت اهمیت می یابند. نتایج حاصل از مطالعه حاضر به پژوهشگران کمک می کند نظام اقتصادی اسلامی را با توجه به نقش فضیلتها و توانمندیهای شخصیت تبیین نمایند.

توانمندی های شخصیت، تصمیم گیری اقتصادی، خودتنظیمی، شجاعت، عدالت