این مقاله سعی بر آن دارد تا به بازخوانی روند پیدایش وپیشرفت ادبیات تطبیقی و نیز پژوهش­های تطبیقی بین فارسی وعربی در ایران وجهان عرب بپردازد وبا تمرکز بر روی جریان به حاشیه رانده شده ی اسلامی-شرقی ادبیات تطبیقی این کشورها، فضل وپیشگامی جریان عربی-فرانسوی ادبیات تطبیقی جهان عرب را در بکارگیری واژه ی«الادب المقارن» (ادبیات تطبیقی)، ونیز در نگارش اولین پژوهش عملی وآکادمیک، به چالش بکشد وآن را به گرایش عربی-فارسی بدهد. همچنانکه فضل وپیشگامی جمشید بهنام در ایران را در بکارگیری واژه ی «ادبیات تطبیقی» در کتابش «ادبیات تطبیقی» رد کند وبه مقاله ای دیگر از خود بهنام بدهد. مقاله به طور کلی به بررسی عوامل ومراحل پیدایش وپیشرفت پژوهشهای تطبیقی بین عربی و فارسی در کشورهای عربی و ایران می پردازد و مهمترین تغییراتی را که این محافل در راستای اهداف سیاسی و دینی و نیز بومی ساختن این مکاتب وسازگاری آن با محافل شرقی واسلامی ونیز خارج شدن از حاشیه­ی خود محوری ادبیات تطبیقی غربی ایجاد کرده اند؛ در سه حیطه­ی تئوری، زمان و مکان مورد نقد و بررسی قرار می­دهد. این تغییرات در حیطه­ی تئوری به پیدایش «مکتب عربی» و«مکتب اسلامی» ونیز تمرکز بر «مکتب فرانسوی» وتا حدی «مکتب آمریکایی» و نادیده گرفتن سایر مکاتب انجامیده است؛ همچنانکه در حیطه ی زمانی منجر به تمرکز بر ادبیات کلاسیک عربی وفارسی و در حیطه­ی مکانی به محدود ساختن جغرافیایی ادبیات تطبیقی در کشورهای اسلامی مخصوصا مصر، لبنان، سوریه وایران شده است.

واژگان کلیدی: ادبیات تطبیقی, پژوهشهای تطبیقی بین عربی وفارسی, جغرافیای ادبیات تطبیقی, مرکز و حاشیه