تصوف در دوره استبداد منور رضاخانی (پژوهشی درباره زمینه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی افول تصوف در دوره پهلوی اول)
- سال انتشار: 1402
- محل انتشار: دوفصلنامه تاریخ ادبیات، دوره: 16، شماره: 1
- کد COI اختصاصی: JR_HLIT-16-1_010
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 109
نویسندگان
دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران
دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
چکیده
علیرغم مخالفتهای شدید، تصوف تا پایان دوره قاجار به حیات خویش ادامه داد. هنوز در ایران خانقاههای بسیاری وجود داشت و صوفیان پشمینه پوش در شهرها مشاهده میشدند. اما با روی کار آمدن رضاشاه افول تصوف سرعت گرفت تا آنجا که در اواخر حکومت وی کمتر نشانی از صوفیان در جامعه ایرانی دیده میشد؛ خانقاهها متروک شده بودند و دیگر رونق گذشته را نداشتند و صوفیان نیز دلقها را رها کرده، جامه مرسوم آن روزگار را بر تن کرده بودند. مقاله حاضر به بررسی زمینههای سیاسی، اقتصادی و فکری افول تصوف در دوره پهلوی اول پرداخته و نقش آن ها را در افول تصوف بازگو کرده است. انتقادات تند روشن فکران این دوره از تصوف و آموزههای آن یکی از دلایل اصلی افول تصوف در دوره پهلوی اول بوده است، به عنوان مثال تقی ارانی که اولین چهره مهم مارکسیسم ایرانی است عرفان/ تصوف را افیون تودهها میدانست. به باور او کارکرد عرفان/ تصوف چیزی جز به انقیاد درآوردن طبقات فقیر جامعه (بردهها و ...) نبوده است. با وجود اثرگذاری این نقدها بر بسیاری از نخبگان جامعه، اصلیترین دلیل افول تصوف را باید در قوانین وضع شده از سوی حکومت پهلوی در موضوعاتی چون موقوفات جست وجو کرد. بنابر این قوانین، موقوفات که از مهم ترین منابع درآمد خانقاهها بودند مصادره و نظارت آن ها به دولت واگذار میگردید؛ امری که با سختتر کردن معیشت صوفیان عملا خانقاه نشینی و عزلت گزینی را ناممکن و زمینه را برای برچیده شدن بساط تصوف مهیا میساخت.کلیدواژه ها
تصوف, عرفان, پهلوی اول, روشن فکران, ارانی, موقوفاتاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.