موسی عابدینی - ، استاد گروه جغرافیای طبیعی(گرایش ژئومورفولوژی)، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
افسانه شیخ زاده - کارشناس ارشد دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده علوم اجتماعی،گروه جغرافیای طبیعی (گرایش ژئومورفولوژی) ، اردبیل، ایران
بهروز نظافت تکله - دانشجوی دکتری گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

به منظور ارزیابی مورفولوژی و تغییرات جانبی مجرای رودخانه از چهار شاخص ضریب خمیدگی، زاویه مرکزی، نرخ مهاجرت و ترانسکت بهره گرفته شد. برای استخراج مجرا در دوره های زمانی مختلف و هم چنین محاسبه شاخص های ژئومورفیکی از تکنیک های سنجش از دور (RS) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده به عمل آمد. نتایج نشان می دهد که شاخص های مورد استفاده از تغییرپذیری فضایی و زمانی زیادی در امتداد رودخانه زرینه رود برخوردار می باشند. در شاخص زاویه مرکزی کل مجرا در دوره های زمانی ۱۹۸۸، ۲۰۰۳ و ۲۰۱۹ به ترتیب برابر ۹/۸۹، ۹۱ و ۲/۱۰۹ درجه بوده که یک افزایش ملایم در مقدار زاویه مرکزی در طی ۳۰ سال گذشته بودیم، شاخص ضریب خمیدگی در سال های ۱۹۸۸، ۲۰۰۳ و ۲۰۱۹ به ترتیب ۷/۱ در بازه سوم ، ۶۵/۱ در بازه دوم و ۸۱/۱ در بازه دوم هستیم و در شاخص مهاجرت مجرا بیشترین نرخ مهاجرت در ۳۰ سال گذشته ۷۱۶/۵ –۰۲۹/۹متر است و اما در روش ترانسکت در ۴۷۲ هکتار در ۳۰ سال گذشته از اراضی تخریب و فرسایش یافته اند. که به ۲/۱۵ هکتار در سال حاصل می شود. این امر دلالت بر گوناگونی و تنوع شرایط محیطی حاکم بر مجرا وکناره های رودخانه و همچنین دینامیک عرضی بالای رودخانه زرینه رود دارد. مورفولوژی بازه اول به طور عمده در کنترل دو متغیر زمین شناسی و سیلاب ها می باشد. شاخص ها و بازدیدهای میدانی نشان دهنده تحرک جانبی بالا و بسیار فعال مجرای رودخانه در بازه دوم است. دشت سیلابی توسعه یافته، کناره های فرسایش پذیر، فراوانی سیلاب ها، دبی بالا و شیب نسبتا زیاد جزو مهم ترین فاکتورهای موثر بر تغییرات مورفولوژیکی این بازه می باشند. مورفولوژی بازه سوم به شدت به واسطه برداشت شن و ماسه و عملیات کانالیزه کردن تحت تاثیر قرار گرفته است. نتایج نشان می دهند که در طی سال های اخیر آهنگ تغییرات جانبی مجرای رودخانه درتمامی بازه ها کاهش یافته است. این امر در ارتباط با کاهش قابل توجه دبی رودخانه می باشد.

river morphology, channel changes, Geomorphometry, Zarrinehroud