اصغر راست بود - گروه نقشه برداری، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران. رایانامه: arastbood@tabrizu.ac.ir

با استفاده از بردارهای سرعت دائم و دوره ای GPS می توان به تانسور گرادیان جابجایی دست یافت و با محاسبه تانسور کرنش و کمیت های اسکالر مستخرج از این تانسور به بررسی تغییر شکل قاره ای و تفسیر زمین ساخت منطقه با توجه به گسل های فعال شناخته شده پرداخته شود. در این تحقیق برای فلات ایران در محدوده برخورد مایل صفحه های زمین ساختی عربستان و اوراسیا تانسور گرادیان جابجایی با حل مسئله معکوس با استفاده از بردارهای سرعت مسطحاتی  GPSمحاسبه شد. سپس تانسور کرنش و کمیت های اسکالر مستخرج از آن یعنی محورهای اصلی کوتاه شدگی و کشیدگی، نرخ دوران حول محور قائم، کرنش برشی بیشینه و اتساع دوبعدی برآورد شده است. نتایج تحلیل با ویژگی های زمین ساختی بلندمدت در مناطق وسیعی از فلات ایران سازگار است که نشان می دهد میدان سرعت GPS منعکس کننده فرآیندهای زمین شناسی زمان حاضر فلات ایران است. تغییرات دامنه و جهت دوران حول محور قائم به دلیل تغییر شکل توزیع شده در سرتاسر فلات است. وجود مناطق بزرگ با نرخ های دوران تقریبا ثابت و کم دامنه نشانگر دوران اجسام شبه صلب در داخل فلات برخوردی ایران است که توسط گسل های فعال احاطه شده اند. دامنه کوتاه شدگی در مناطق داخلی نسبت به مرزهای فلات پایین تر بوده و تقریبا در همه جای فلات نرخ اتساع منفی است. نرخ اتساع منفی با بالاآمدگی قائم پوسته و کوه زایی همراه است. حداکثر مقدار اتساع دوبعدی منفی در بخش جنوبی البرز شرقی برابر ۳-۱۰×۱/۸ و ۳-۱۰×۶/۴ در سال به ترتیب با روش های نزدیک ترین همسایگی و فواصل وزن دار محاسبه شد.

گرادیان جابجایی, نزدیک ترین همسایگی, فواصل وزن دار, فلات ایران, GPS