حسین حسینیان مقدم - پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
سید مهین میرافضلی - دانش پژوه و پژوهشگر جامعه الزهرا (س)

جامعه زمانه امام صادق(ع)، به لحاظ گروه‎ها و فرقه‎های عقیدتی متنوع بود و هر گروه تلاش داشت هویت فکری_اجتماعی خود را در جامعه حفظ و در نتیجه مرزهای فکری خود را با دیگر گروه‎ها تعیین کند. در این میان، امام صادق(ع) به عنوان امام شیعه، تلاش کرد تا با هویت‎بخشی اجتماعی به شیعیان، استمرار و پویایی جامعه شیعه را آن زمان و زمان های بعد تضمین کند. مهندسی نظام‎شناختی و رفتاری و ارائه آن به شیعیان توسط آن امام(ع)، سبب افزایش تشابه درون‎گروهی شیعه و تمایز آنان از دیگر گروه‎ها بود. تمایزی که نه جدا انگاری شیعه از پیکره جامعه اسلامی یا نوعی انزواطلبی اجتماعی تفسیر می‎شد و نه چونان‎ واگرا و چالش‎زا خوانده می‎شد، که وحدت اجتماعی را درنوردد. حضرت با ارائه راه میانه‎ هم شیعه را گروهی ممتاز در جامعه نشان داد و هم مناسبات شیعیان را با دیگران تنظیم کرد، تنظیمی که توان ایجاد رغبت گروهای مخالف به تفکر اهل‎بیت(ع) را نیز به همراه داشت. این تحقیق با رویکرد تاریخی در سیره اهل‎بیت(ع) و با بهره‎وری از شیوه توصیف و تحلیل این مساله را بررسی کرده و دریافته است، که امام(ع) با مقاوم‎سازی نظام معرفتی- رفتاری شیعیان، هویت اجتماعی پویا، فعال و تاثیرگذاری را برای شیعیان طراحی کرده است. هویتی که در مقابله با هویت‎های اجتماعی موجود منفعل نبود و بقای شیعه را در جامعه به همراه داشت.

امام صادق(ع), سیره امام صادق(ع), هویت‎بخشی اجتماعی, سیره اجتماعی, شیعه