پریسا یوشاری - BSc student of Healthcare Management, Department of Health Policy and Management, Faculty of Medical Information and Management, Tabriz University of Medical Sciences, Tabriz, Iran
الهه قربانی - BSc student of Healthcare Management, Department of Health Policy and Management, Faculty of Medical Information and Management, Tabriz University of Medical Sciences, Tabriz, Iran
الهه نصیری - BSc student of Healthcare Management, Department of Health Policy and Management, Faculty of Medical Information and Management, Tabriz University of Medical Sciences, Tabriz, Iran
رحیم خدایاری زرنق - Associate Professor, Department of Health Policy and Management, Faculty of Medical Information and Management, Health Service Management Research Center, Tabriz University of Medical Sciences, Tabriz, Iran

زمینه و هدف: کووید-۱۹ علاوه بر اینکه مسئول مرگ­ومیر و ابتلای میلیون ها نفر در سراسر دنیا بود، زمینه­ساز ایجاد طیفی از چالش­های مختلف اجتماعی، اقتصادی، محیطی و سلامت روان نیز شد. این مطالعه باهدف بررسی ابعاد، چالش­ها و تاثیرات مختلف این پاندمی در حوزه­های پیش­گفت انجام شد. روش پژوهش: پژوهش حاضر با روش مرور حیطه ای در سال ۱۴۰۱ انجام شد. تمامی مقالات منتشرشده در زمینه ی ابعاد پیش گفت و از ابتدای ۲۰۲۰ تا پایان ماه آوریل سال ۲۰۲۲ مورد جستجو قرار گرفت. جستجوها در پایگاه های اطلاعاتی داده­ای انگلیسی زبان شامل Medline از طریق درگاه PubMed، Scopus، Web of Sciences و همچنین جستجوی دستی در پایگاه های فارسی زبان SID و Magiran، صورت گرفته و پس از بررسی متون خاکستری و دستی درنهایت ۸۴ مقاله نهایی انتخاب شد. داده­ها با استفاده از روش تحلیل محتوایی و با استفاده از «چارچوب تعیین کننده های ساختاری و حد واسط عوامل تعیین کننده سلامت» سازمان بهداشت جهانی تحلیل و طبقه بندی گردید. یافته­ها: مواردی مانند کاهش تولید ناخالص ملی، عدم تعادل عرضه و تقاضا، نیاز فوری بر تقویت نظام­های حمایتی اجتماعی، افزایش نابرابری، کاهش حقوق اجتماعی زنان و کودکان و کاهش دسترسی به خدمات سلامت در زمره ی عوامل ساختاری و مواردی مانند خسارت­های گردشگری، کاهش رفاه ذهنی، افزایش تحریک پذیری، عصبانیت و تنش، ترس از کووید-۱۹ در سالمندان و قرارگرفتن در معرض طیف مشکلات روانی در زمره ی عوامل تعیین کننده حد واسط قرار گرفتند که منجر به تاثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم در عدالت، سلامت و بهزیستی جوامع شده­اند. نتیجه ­گیری: پاندمی کووید-۱۹ و اقدامات متعاقب دولت­ها مانند قرنطینه­های سراسری و ایجاد محدودیت­های متعدد، منجر به وجود آمدن طیف وسیعی از اثرات اجتماعی، اقتصادی و محیطی بر جوامع شده است. کشورها نیازمند اقدامات موثر و گسترده در قالب این عوامل تعیین کننده برای رهایی از آثار منفی شیوع این بیماری بر سلامت و بهزیستی مردم خود در بلند مدت هستند.

Key words: COVID-۱۹ Pandemic, Social Impacts, Economic Impacts, Environmental Impacts, Scoping Review, واژه های کلیدی: پاندمی کووید-۱۹, اثرات اجتماعی, اثرات اقتصادی, اثرات محیطی, مرور حیطه ای