سید سعید میراحمدی - دانشجوی دکتری فلسفه فیزیک دانشگاه باقر العلوم علیه السلام
حمید پارسانیا - دانشیار و عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

مساله آغازمندی زمانی جهان، از دیرباز مورد توجه اندیشمندان بوده است. اکثر فلاسفه، امکان آغازمندی زمانی جهان را نفی کرده و سلسله زمان و حوادث گذشته را نامتناهی دانسته اند. در مقابل، متکلمین برای جهان خلقت، آغازی زمانی قائلند. امکان یا امتناع نامتناهی بالفعل از اشیاء نیز مساله دیگری است که در بین متفکرین محل اختلاف بوده است. متکلمین قائل به امتناع بوده اند، اما اکثر فلاسفه شروطی برای امتناع ذکر کرده اند. با این ­وجود، ضرورت وجود نامتناهی بالفعل شیء، در بین متاخرین طرفدارانی دارد. در پی تلاش های کانتور پذیرفته شد که نامتناهی بالفعل، از لحاظ منطقی قابل اثبات و یا ابطال نیست. اکنون اکثر ریاضی دانان معاصر، برهان ناپذیری و تصمیم ناپذیری نامتناهی بالفعل را پذیرفته اند. ارسطو از یک طرف، وجود نامتناهی بالفعل شیء که مجتمع در وجود باشند را محال می داند و از طرف دیگر، برای زمان، آغازی قائل نیست و آن را نامتناهی دانسته و اتصال جسم و پیوستگی زمان را نیز پذیرفته است. فیلسوفان بزرگی مانند ابن سینا، شیخ اشراق و ملاصدرا نیز در این باره با وی هم عقیده اند. در این نوشتار، در قالب یک برهان نشان داده می شود که دستگاه فکری ارسطو شامل گزاره های مذکور، دستگاهی ناسازگار است.

نامتناهی بالفعل, آغازمندی زمان, حدوث زمانی عالم, اتصال جسم, پیوستگی زمان