ساره فخاری - عضو هیات علمی گروه معماری و شهرسازی موسسه لامعی گرگانی

فرهنگ جزء لاینفک تمدن بشری است که در طول تاریخ در مکان های اجتماعی ، انباشته ، متبلور و توزیع می شده است ؛ مساجد، تکایا و حسینیه ها هریک به فراخور دامنه فعالیتشان ، سهمی از حفظ و نشر فرهنگ را بر دوش می کشیدند. در یک سده اخیر، با رواج محصولات فرهنگی مدرنیزم در ایران و تفکیک گونه های عملکردی فضاها، اشکال نوینی از فضاهای فرهنگی در قالب سالن های سینما، تاتر و موسیقی ، موزه ها و ...پدیدار شدند که به تدریج ازقبال ا روز افزون جامعه و به تبع آن از رشد کم ی قابل ملاحظه ای برخوردار گشتند.اما آنچه در روند توسعه این مکان ها مورد غفلت قرار گرفته ، کیفیت مواجهه این فضاها با صحنه شهر به عنوان عامل توسعه فرهنگی شهر بوده است .فضای جلوخان در سنت معماری و شهرسازی ایرانی ، حلقه ارتباط میان شهر و هر مکان اجتماع پذیر از مسجد گرفته تا حمام و بازار بوده و علاوه بر ایفای نقش در سلسله مراتب فضایی به مثابه مجرای اتصال دهنده شارع عام به بنا، کارکردهای یک فضای باز شهری را نیز پذیرا بوده و از این حیث ، در ساختار فضایی شهر، جایگاه و شخصیت ویژه ای داشته است . اما امروزه ، فراموشی این الگوی کارآمد و عدم پاسخگویی به اساسی ترین ویژگی فضاهای فرهنگی یعنی ازدحام ناشی از تجمع پذیری به تعارضات عملکردی با شهر که به صورت هایی نظیراخلال در نظم حرکتی عابران پیاده و سواره بروز می کند و نیز به تعارضات با استفاده کنندگان مکان که فرصت گفتگو و تبادل نظر فرهنگی را از آنها سلب کرده منجر شده است .اگرچه جلوخان مفهومی دیرپا از گذشته تا امروز است ، اما جلوخان فضای فرهنگی بی شک یک مفهوم معاصراست که نیازمند تعریف ، واکاوی و تشریح است . در روند این پژوهش از روش تحلیلی توصیفی _ داده هایی که به کمک تکنیک کتابخانه ای گردآوری شده اند استفاده شده است . این پژوهش با تاکید بر ضرورت وجودجلوخان برای انواع فضاهای فرهنگی معاصر، به تبیین کیفیات و سنجه های جلوخان فضای فرهنگی معاصر پرداخته و در نهایت یافته های آن با ارائه ضوابط و توصیه های طراحی ، قابلیت کاربست در حوزه طراحی و برنامه ریزی فضاهای فرهنگی به صورت عام ، و جلوخان فضای فرهنگی به صورت خاص را دارا خواهد بود.

فضای شهری، فرهنگ ، فضای فرهنگی ، فضای واسط ، جلوخان