گیسو ماهوتی - استادیار، گروه شهرسازی واحد بندرانزلی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، بندرانزلی ، ایران .

دوره قاجار به دلیل گرایشات مذهبی شاهان قاجار به عنوان یکی از ادوار مهم در تاریخ ایران در زمینه ارج نهادن به احداث بناهای مذهبی آیینی شناخته می شود؛ در این دوره حسینیه ها از جایگاه ویژه ای برخوردار شدند، همچنین شهر کاشان باتوجه به پیشینه مذهبی و وجود علمای شیعه ، بسیار مورد توجه شاهان قاجار قرارگرفت که منجر به ساخت اماکن مذهبی متعدد از جمله حسینیه ها گردید. مناسک عزاداری عاشورا به عنوان پایدارترین عامل وحدت اجتماعی و خاطره جمعی مردم از فرهنگ شیعه متبلور شده است ، در این بین تکایا از جمله فضاهای جمعی هستند که به دلیل باورها و عقاید مردم ، برگزاری مراسم آیینی محرم در آن ها، نقش اساسی در هویت انسانی طوایف از یک سو و از سوی دیگر سبب هویت مکان هایی برای تعاملات اجتماعی و تعلق زایی و در نتیجه ارتقاء حس مکان ، پویایی ، ماندگاری در خاطره جمعی مردم شده است . حسینیه به عنوان یک فضای فرهنگی - آیینی دارای پتانسیل کمک به روندی است که در آن شیعیان ، حس مکان ، تعلق و هویت را توسعه دهند و آن ها را حفظ نمایند. لذا هدف از پژوهش حاضر، سنجش و ارزیابی ابعاد و مولفه های حس مکان موثر در حسینیه است . پژوهش حاضر از حیث هدف ، کاربردی و از حیث روش ، پیمایشی محسوب می شود. جامعه آماری پژوهش ساکنان شهرستان کاشان می باشند. که از این بین ۲۶۱ نفر به عنوان جامعه نمونه به صورت نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. شاخص KMO در این پژوهش برابر ۰,۹۴۳ به دست آمد که نشان از کفایت نمونه ها دارد. جهت تجزیه و تحلیل نمونه ها نیز از روش همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده شده است . نتایج پژوهش گویای آن است که رابطه مثبت و معنادار بین همه ی مولفه های موثر بر حس تعلق به مکان (کالبدی، فعالیتی ، اجتماعی و معنایی ) و ابعاد حس تعلق به مکان (دل بستگی به مکان ، هویت مکان ، وابستگی به مکان و تعهد به مکان ) در جامعه آماری وجود دارد که بیش ترین آن مربوط به »مولفه های کالبدی« و »مولفه های معنایی « به ترتیب با ضریب رگرسیون ۰,۴۰۸ و ۰,۲۷۳ می باشد.

کاشان ، دوره قاجار، معماری آیینی ، حس مکان ، حسینیه