جنوب دریاچه ارومیه در عصر آهن۳: مدارکی جدید از مهاباد

به استناد شواهد تاریخی، جنوب دریاچه ارومیه در عصر آهن۳ (۸۰۰ – ۵۵۰ پ.م ) محل زندگی اقوام مختلف بوده است و از نظر سیاسی، میان پادشاهی­های کوچک تقسیم شده بود که مرزهای سیاسی آن­ها با نزاع قدرت­های منطقه­ای آشور و اورارتو بر سر تصاحب منطقه تغییر می­یافت. در این میان، اقتدار و وسعت قلمرو پادشاهی مانا بیش از سایرین بوده است. با اینکه منطقه مهاباد بخش اصلی قلمرو پادشاهی مانا را در برمی گرفت، اما در مطالعات باستان­ شناسی عصر آهن۳، کمتر به آن توجه شده است. در فروردین ماه ۱۳۹۶ بررسی بخش مرکزی شهرستان مهاباد با هدف شناخت سکونت­گاه­ های عصر آهن۳ و مطالعه خصوصیات، تحلیل ساختار، نحوه پراکنش و وسعت آن­ها بازنگری شد. در این بررسی که با روش پیمایش سطحی فشرده انجام شد، شمار ۲۴ محوطه از این دوره شناسایی و نمونه­­ های برداشت­ شده که عمدتا شامل یافته­ های سفالی است، در طی مطالعات کتابخانه­ ای و با استفاده از گزارش ­ها، کتاب­ ها و مقاله ­های منتشرشده از استقرارهای عصر آهن۳ تاریخ­گذاری شده است. مهم­ ترین پرسش­ های این پژوهش عبارت ­اند از اینکه ساختار و وسعت استقرارهای دوره آهن۳ در دشت مهاباد بر اساس یافته­ های باستان­ شناسی به چه شکل و تبادلات فرهنگی و برهم­کنش ­های منطقه ­ای و فرامنطقه ای دشت مهاباد با مناطق هم جوار در این دوره چگونه بوده است. به طور کلی نتایج بررسی­ نشان می­ دهد محوطه ­های شناسایی­شده از نوع محوطه­ های با معماری صخره­ای، محوطه­ های گورستانی و تپه­ های استقراری است و یافته­ های سفالی حاکی از این است که دشت مهاباد در این دوره­، افزون بر ارتباطات درون منطقه ­ای، با منطقه غرب ایران نیز ارتباطات فرهنگی برون­ منطقه­ ای داشته است.

کلیدواژه ها:

جنوب دریاچه ارومیه ، دشت مهاباد ، عصر آهن۳ ، هزاره اول پیش از میلاد ، آشور و اورارتو