امیر انوری مقدم - اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی
محمد فرجامی - اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی
علی اصغر محمودی - گروه باستان شناسی دانشکدده هنر دانشگاه بیرجند - استاد مدعو
محمدرضا سروش - اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی

در این مقاله به بررسی سفال نقش افزوده قلعه کوه قاین، یکی از قلاع معروف اسماعیلیان همزمان با قرون میانی اسلامی در منطقه خراسان جنوبی (قهستان) پرداخته می­شود، این قلعه در ۵/۲ کیلومتری جنوب شرق قاین و در مسیر جاده خراسان به سیستان قرار گرفته است. در بررسی نقوش ­سفالینه­های قلعه­کوه قاین، این سوالات مطرح است: ۱- مهم­ترین دلیل منتسب کردن سفال با نقش افزوده قلعه کوه قاین به قرون میانی اسلامی (خصوصا دوره­های سلجوقی و خوارزمشاهی) چیست؟ ۲- ویژگی­های منحصر به فرد نقوش افزوده سفال استامپی قلعه کوه قاین چیست و می­توان طبقه­بندی خاصی برای این نقوش در نظر گرفت؟ این مقاله سعی دارد با هدف شناسایی و طبقه­بندی نقش افزوده­های استامپی سفال­های قلعه کوه قاین، به روش توصیفی- تحلیلی با رویکرد تطبیقی و براساس مشاهدات عینی و بررسی نمونه­های به دست آمده طی آواربرداری قلعه کوه قاین طی سال­های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۸ (حدود ۳۰۰۰ قطعه) به این پرسش، پاسخ منطقی دهد. نتایج به دست آمده، تنوع بسیار گسترده در نقش مایه­ها، ابعاد و نحوه قرارگیری نقش افزوده­ها را در سفالینه­های قلعه­کوه قاین نشان می­دهد که از جمله می­توان به طرح­های انسانی از نوع ترکیبی، جانوری، گیاهی و سایر پدیده­ها شامل خورشید، ستاره، چلیپا و نقوش هندسی اشاره کرد.

سفال, دوره سلجوقی, نقش افزوده, خراسان جنوبی, قلعه کوه قاین