سیدمهدی حشمت الواعظین - دانشیار گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
میثم قهرمانی - دانش آموخته کارشناسی ارشد جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
محمد مفتخر جویباری - دانشجوی دکتری جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج
علی اکبر نظری سامانی - دانشیار گروه احیای مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
تقی شامخی - استاد بازنشسته گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
محمد عواطفی همت - استادیار گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج

عملیات بیشه زراعی در جنگل های زاگرس از دیرباز رواج داشته است. کشت زیر اشکوب گیاهان چندساله مانند آنغوزه به جای زراعت گیاهان یکساله مانند گندم به کاهش هدررفت خاک کمک می کند. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی سودآوری و هدررفت خاک در دو عملیات بیشه زراعی جنگل- گندم و جنگل- آنغوزه در منطقه تنگ سرخ استان کهگیلویه و بویراحمد صورت گرفت. برای ارزیابی سودآوری از نمودار جریان پول نقد، ارزش مورد انتظار زمین، معیار ارزش یکنواخت سالانه و نرخ سالانه بازدهی سرمایه استفاده شد. مقدار هدررفت خاک به کمک معادله جهانی هدررفت خاک و بر مبنای فرسایندگی باران، فرسایش پذیری، طول و درجه شیب و نیز نوع مدیریت پوشش گیاهی محاسبه شد. داده های حفاظت خاک در واحدهای شکل زمین اندازه گیری/ جمع آوری شد. نمونه های خاک در دو عمق ۳۰-۰ و ۵۰-۳۰ سانتی متری خاک از واحدهای شکل زمین موجود در گستره هر عملیات برداشت شد. اطلاعات اقتصادی به روش سرشماری کشاورزان و با پرسشنامه نیمه ساختاریافته جمع آوری شد. نتایج نشان داد که نرخ سالانه بازدهی سرمایه عملیات جنگل- آنغوزه به قیمت های جاری سال ۱۳۹۳، (۶/۳۲ درصد) با فاصله زیاد بیش از عملیات جنگل- گندم (۷- درصد) است. نتایج همچنین نشان داد که متوسط هدررفت خاک در عملیات جنگل- گندم (۶/۱۸ تن در هکتار در سال) ۶/۶ برابر عملیات جنگل- آنغوزه (۸/۲ تن در هکتار در سال) است. پژوهش های آتی روشن خواهد کرد که چرا کشاورزان به اجرای عملیات زیان ده جنگل- گندم ادامه می دهند.

گندم, کشت زیر اشکوبمورد انتظار زمین, نرخ سالانه بازدهی سرمایه, آنغوزه, هدررفت خاک, کشت زیر اشکوب