امیرحسن رضائی فرعی - دانشیار دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
ساناز خدادادی - دانشجوی کارشناسی ارشد ژئوتکنیک دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

با توجه به توسعه سریع بسیاری از شهرها، احداث زیرساختها و تاسیسات عمومی زیادی در کنار سازه های عمرانی جدید مورد نیاز است. در نتیجه، در حال حاضر چندین پروژه تونل سازی در سراسر کشور در حال انجام بوده و اجرای تعداد تونلهای بیشتری نیز در آینده نزدیک برنامه ریزی شده است. به عنوان مهمترین چالش، حفاری تونل در منطقه شهری اغلب به دلیل نشستهای سطحی حاصل، می تواند باعث آسیب جدی به سازه های روسطحی و تاسیسات مختلف شهری شود. در نتیجه از منظر مدیریتی، و از آنجایی که حتی یک آسیب جزئی در سازه های روسطحی منجر به شکایات و مباحث حقوقی متعدد و تبعات اجتماعی میشود، تاثیر اجرای تونل بر سایر سازه ها باید به طور ویژه مورد ارزیابی قرار گیرند. با توجه به گستردگی پارامترهای دخیل در ایجاد نشستهای سطحی از جمله شرایط ژئوتکنیکی زمین، مشخصات هندسی تونل و روش و کیفیت حفاری بررسی جامع موضوع نیازمند تحلیل چندین مجموعه داده ها می باشد. همچنین با در نظر گرفتن این موضوع که آسیب احتمالی وارد بر سازه های سطحی علاوه بر میزان نشستهای ناشی از حفاری تونل، به میزان زیادی به مشخصات و وضعیت سازه های سطحی نیز وابسته میباشد، مدیریت موضوع به شدت پیچیده و مشکل میگردد. سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) با ارائه توابع مدیریت داده بسیار قدرتمند قابلیت تحلیل پایگاه های داده مختلف را داشته و میتواند به عنوان یک ابزار توانمند یک مدل پیشبینی برای نشستهای ناشی از حفاری تونلهای شهری ارائه نموده و میزان و محدوده آسیب وارد بر سازه های سطحی مختلف را تخمین بزند. با توجه به عملکرد بسیار موفق GIS در چندین پروژه اجرا شده در سالهای اخیر در کشورهای پیشرفته در زمینه جلوگیری از وقوع حوادث و آسیب های جانی و مالی در اثر حفاری تونلهای شهری، کاربرد آن میتواند نقش شایانی در مدیریت شهری هوشمند در پروژه های داخل کشور نیز داشته باشد.

تونلهای شهری، نشست سطحی، آسیب سازه های سطحی، مدیریت شهری، GIS