یوسف ارشد - موسسه تحقیقات
مهدی زهراوی - موسسه تحقیقات
علی سلطانی - مرکز تحقیقات

به منظور شناسایی منابع ژنتیکی متحمل به خشکی در گندم و بررسی تغییرات صفات مرتبط با این ویژگی، تعداد ۵۱۲ نمونه ژنتیکی از کلکسیون گندم بانک ژن گیاهی ملی ایران به همراه ارقام متحمل به خشکی کویر، روشن و ماهوتی در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی یزد در قالب دو طرح آگمنت جداگانه (آبیاری نرمال و تنش خشکی) مورد بررسی قرار گرفتند. تنش خشکی  با انجام یک دوره آبیاری بعد از کاشت و یک دور آبیاری در مرحله پر شدن دانه اعمال گردید. در مجموع تعداد ۶۶ نمونه ژنتیکی بقاء یافتند و ارزیابی صفات زارعی مطابق با توصیف نامه بین المللی در مورد آنها انجام گرفت. نتایج حاکی از کاهش مقادیر تمام صفات مورد ارزیابی در شرایط تنش خشکی بود که بیشترین کاهش به صفات وزن دانه پنج سنبله (۵۷/۳۴ درصد) و تعداد پنجه بارور (۴۸/۵۹ درصد) تعلق داشت. تعداد زیادی از نمونه های ژنتیکی دارای صفات برتر نسبت به ارقام شاهد در شرایط نرمال و تنش خشکی شناسایی شد. در تجزیه به مولفه های اصلی در شرایط تنش خشکی، پنج مولفه اصلی اول در مجموع ۷۳/۸۴ درصد از تغییرات داده ها را دربر داشتند و براساس خصوصیات هر مولفه، نمونه های ژنتیکی برتر متمایز شدند. نمونه های ژنتیکی مورد مطالعه با استفاده از تجزیه خوشه ای به چهار گروه با ویژگی های متفاوت تفکیک شدند. نتایج تحقیق حاضر گویای تنوع وسیعی در ژرم پلاسم مورد ارزیابی بود و از نمونه های ژنتیکی برتر شناسایی شده می توان در برنامه های اصلاحی آتی جهت بهبود تحمل به تنش خشکی در گندم بهره برداری نمود.

بانک ژن, تحمل, تنش خشکی, توده, ژرم پلاس