صابر جلوخانی نیارکی - موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
شعله قربانی - سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی-موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، بخش تحقیقات بیوتکنولوژی
سعید اسماعیل خانیان - بخش بیوتکنولوژی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور

زمینه مطالعاتی: ارزیابی میزان هم خونی و اثرات ناشی از آن بر روی صفات مهم اقتصادی در پرندگانی که تحت انتخاب قرار دارند از مهمترین اقدامات ارزیابی استراتژی های اصلاح نژادی به شمار می رود. هدف: مطالعه حاضر با هدف برآورد ضریب هم خونی جمعیت، ارزیابی روند تغییرات هم خونی و همچنین بررسی اثرات افت ناشی از آن بر روی برخی از صفات اقتصادی مهم بر اساس داده های شجره ای ۱۲ نسل از جمعیت مرغ بومی ایستگاه اصلاح نژاد خراسان رضوی انجام شد. روش کار: در این پژوهش، ابتدا ضرایب هم خونی ۳۸۴۸۹ پرنده موجود در شجره محاسبه شد و ضرایب هم خونی جمعیت بر اساس گروه های مختلف هم خونی به صورت تفکیک شده در دسته های مختلف قرار گرفتند. سپس تغییرات میانگین هم خونی در طی نسل های مختلف بررسی و میزان تغییرات در هر سال از طریق برازش رگرسیون خطی هم خونی بر نسل محاسبه شد. همچنین در این پژوهش، میزان تابعیت صفات مورد مطالعه از هم خونی فردی از طریق مدل های مختلف برآورد گردید. نتایج: نتایج نشان داد که حدود ۵۷ درصد (۲۱۸۹۲ پرنده) پرندگان ثبت شده در شجره هم خون بودند و میانگین هم خونی فردی بیشتر از هم خونی مادری بود. میانگین هم خونی در کل پرندگان و پرندگان هم خون به ترتیب دو و سه درصد برآورد گردید. بیشترین و کمترین میزان هم خونی پرندگان شجره به ترتیب برابر با سی و صفر درصد بود. به طور کلی در طی نسل های مورد مطالعه، متوسط ضریب هم خونی فردی و مادری پرندگان در کل جمعیت روند افزایشی را نشان داد، به طوری که با برازش رگرسیون خطی هم خونی بر نسل، میزان تغییرات هم خونی فردی و مادری در کل جمعیت به ترتیب حدود ۰۳/۰± ۰۰۵/۰ و ۰۲/۰± ۰۰۴/۰ در نسل برآورد گردیدند. بر اساس نتایج بدست آمده، در بین گروه های هم خونی، بیشترین پرندگان هم خون (۶۸/۴۷ درصد) را پرندگانی با ضرایب هم خونی بین صفر تا پنج درصد تشکیل دادند، که نشاندهنده آن است که هم خونی جمعیت نسبتا پایین است. نتایج برآورد تابعیت صفات از هم خونی فردی برای هر صفت با توجه به مناسبترین مدل نشان داد که اثر افت ناشی از هم خونی در بیشتر صفات مورد مطالعه کم می باشد. در این مطالعه، بیشترین میزان افت ناشی از هم خونی فردی بر صفت وزن بدن در ۱۲ هفتگی نشان داده شد. به ازای هر یک درصد افزایش هم خونی، صفات وزن بدن در یک روزگی ۰۴/۰ گرم کاهش، هشت هفتگی ۵۱/۰ گرم کاهش و ۱۲ هفتگی ۱۷/۱ گرم کاهش، سن بلوغ جنسی ۱۹/۰ روز افزایش، وزن بلوغ جنسی ۰۵/۱ گرم افزایش، تعداد تخم مرغ در ۸۴ روز اول تولید ۰۸/۰ عدد افزایش، وزن اولین تخم مرغ ۰۵/۰ گرم کاهش و میانگین وزن تخم مرغ در ۲۸-۳۰-۳۲ هفتگی ۰۲/۰ گرم کاهش داشتند.نتیجه گیری نهایی: نتایج تحلیل شجره نشان داد که هم خونی جمیعت در هر نسل به میزان کمی افزایش یافته است. از آنجایی که در جمعیت تحت انتخاب ایستگاه هیچ گونه جریان ژنی وجود ندارد، در صورت عدم کنترل آمیزش ها احتمال پیدایش هم خونی در جمعیت بالا است. با انجام اقداماتی از قبیل کنترل آمیزش ها در جمعیت ایستگاه می توان از افزایش هم خونی جمعیت و همچنین اثرات منفی احتمالی آن بر روی صفات پیشگیری کرد.

تخم مرغ, صفات رشد, مرغ بومی, هم خونی