یدالله بستان - دانشجوی دکترای گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، بابل، ایران.
حمید امیرنژاد - استاد گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.
سمیه شیرزادی لسکوکلایه - استادیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، بابل، ایران.

چغندرقند ازجمله محصولاتی است که انرژی مکانیکی زیادی صرف کاشت، داشت و برداشت آن می شود. از این­رو مطالعه حاضر، با هدف ارزیابی و مقایسه کارایی انرژی در مزارع چغندرقند ۱۲ استان در دوره زمانی ۱۳۹۶-۱۳۸۶ انجام گردید. برای این منظور از هشت مدل مختلف کارایی، در قالب روش تابع تولید مرزی تصادفی (SFA) استفاده شد. آمار و اطلاعات لازم از وزارت جهادکشاورزی، ترازنامه های انرژی ایران و مطالعات کتابخانه ای جمع­آوری شد. درنهایت با لحاظ متغیرهای مختلف ازجمله نیروی کار، ماشین آلات، سم و کودشیمیایی، آب، بذر، کودحیوانی و متغیرمجازی سال، تابع کاب-داگلاس به عنوان تابع تولید برتر انتخاب شد. نتایج حاصل از روش پانل تصادفی مرزی نشان داد که متغیرهای ماشین آلات و سموم شیمیایی بیشترین اثر مثبت و معنادار را نسبت به دیگر متغیرها بر افزایش کارایی انرژی چغندرقند در استان­های منتخب دارند. پس از تخمین تابع تولید، کارایی انرژی مزارع چغندرقند ۱۲ استان منتخب براساس هشت مدل مختلف، با یکدیگر مقایسه شدند که استان های آذربایجان غربی، سمنان و همدان دارای بیشترین کارایی (بالای ۸۹ درصد) بودند. میانگین کل ناکارایی انرژی ۱۱ ساله بالغ بر ۲۰ درصد برآورد شد. درنتیجه با بهبود کارآیی انرژی تولیدکنندگان چغندرقند امکان افزایش تولید، کاهش هزینه ها و ارتقاء رقابت پذیری صنعت چغندرقند و فرآورده های آن در ایران وجود دارد.

پانل مرزی تصادفی, تابع تولید کاب داگلاس, کارایی ثابت و متغیر, مدیریت تولید, ناکارایی