صابره دربندی - دانشیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
محمد عیسی زاده - دانشجوی دکتری مهندسی منابع آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
احمد فاخری فرد - استاد گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

تولید چند برابری محصولات کشاورزی در محیط گلخانه نسبت به محیط باز به ­ازای مصرف آب برابر یکی از راه­کارهای مهم در استفاده بهینه از منابع آب می­باشد. در این تحقیق سه سناریو بدبینانه، عادی و ایده­آل جهت توسعه شهرک­های گلخانه­ای در حوضه آبریز آجی­چای تنظیم گردید. جهت ارزیابی اثرات اجرای سناریوهای توسعه شهرک­های گلخانه­ای از مدل ابزار ارزیابی آب و خاک (SWAT) در بازه زمانی ۲۰۱۶- ۱۹۸۷استفاده گردید. شاخص­های آماری حاکی از دقت بالای شبیه­سازی در کلیه ده ایستگاه آب­سنجی می­باشد، به طورری­که در ایستگاه آخولا (خروجی حوضه) آماره­های همبستگی، نش-ساتکلیف و جذر میانگین مربعات خطا در دوره واسنجی به ترتیب برابر با ۹۲/۰، ۸۳/۰ و ۴۸/۶ مترمکعب بر ثانیه و در دوره صحت­سنجی به ترتیب برابر با ۸۶/۰، ۷۳/۰ و ۲۳/۳ مترمکعب بر ثانیه بوده است. توسعه شهرک­های گلخانه­ای با مساحت ۱۸۷۵ هکتار در حوضه آجی­چای به ازای سناریو اول و دوم به ترتیب موجب افت متوسط ۶۸/۱۱ و ۴۱/۴ متری و به ازای سناریو سوم موجب افزایش ۸۶/۳ متری متوسط تراز آب زیرزمینی آبخوان­های حوضه آجی­چای نسبت به شرایط اولیه گردیده است. در انتهای دوره شبیه­سازی سناریو سوم، افزایش حجم جریان در ایستگاه­ آب­سنجی آخولا به میزان ۵/۲۸ میلیون مترمکعب در سال بوده است. نتایج سناریو سوم نشان داد که از کل حجم کاهش یافته از برداشت آب­های زیرزمینی، ۲۴ درصد آن از طریق رودخانه­ها به دریاچه ارومیه تخلیه گردیده، ۳۸ درصد آن مربوط به آب برگشتی آبیاری سنتی بوده و بخش دیگر آن صرف افزایش برداشت بخش کشاورزی از آب­های زیرزمینی و رودخانه­ها گردیده است.

آب زیرزمینی, تغذیه رودخانه, حوضه آبریز آجی چای, شهرک گلخانه ای, مدل SWAT