مریم فراش خیابانی - دکترای شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران
کیوان کاشی - کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشگاه تهران، تهران، ایران

در دهه های اخیر توجه به حضور کودکان در فضای شهری موضوعی مورد توجه بوده و پژوهش های متعددی در این خصوص انجام شده است. هدف اغلب این پژوهش ها، برنامه ریزی و طراحی فضایی است که برای کودکان، باکیفیت تر و دوستانه تر باشد. در کنار این این تحقیقات، کمبود پژوهش هایی که متمرکز بر ارتباط کودک با وضعیت فعلی شهر و فرآیند آموزشی تاثیرگذار بر این ارتباط دوسویه (بین شهر و کودک) باشد، دیده می شود. در این پژوهش، مخاطب در نگاه اول، کودک است و نه بزرگسالان و طراحان و برنامه ریزان شهری. لذا برای ایجاد تجربه شهری عمیق تر و ارتباط موثر با شهر، در راستای افزایش حساسیت کودکان به مقوله شهر و محیط پیرامونشان دوره هایی آموزشی تعریف و طراحی شده است. این دوره-ها در قالب کارگاه هایی در دو گروه سنی زیر دبستان و دبستان تعریف شد که در این مقاله، تجربه ی گروه سنی ۳ تا ۷ سال به‎عنوان نمونه موردی ارائه می شود. در این کارگاه ها کودکان اوقات شاد و خلاقانه ای را تجربه کردند، مفاهیم گوناگونی را در بستر این تجربه ها یاد گرفتند، مشاهده گری ایشان تقویت شد و ادراک خود را از ابعاد گوناگون شهر با تسهیلگران در میان گذاشتند. رویکرد اخذ شده برای فرآیند آموزشی این کارگاه ها، رویکرد انسانگرایی است که تفاوت های بارزی با رویکردهای آموزشی رایج در نظام آموزشی موجود در ایران دارد. مربیان که در این رویکرد، تسهیلگر و مشاهده گر نامیده می شوند، یافته ها و مشاهدات خود را ثبت کرده و هر بار فعالیت ها را با توجه به دغدغه کودکان هدایت کردند، در نهایت آموخته های هر دو طرف(کودک و تسهیلگر) از هم قابل توجه است. این کارگاه ها و تجربه ی برگزاری آن ها می تواند در فضاهای آموزشی دیگر نیز مورد استفاده قرار گیرد و سبب بسط این نگرش، توجه به اهمیت محیط به‎عنوان معلم سوم و در نتیجه ایجاد ارتباط موثرتری بین کودکان و محیط زندگی شان شود.

شهر و معماری کودک، مشاهده گری، انسان گرایی، آموزش غیرمستقیم، تجربه شهری