مهدی حسنلو - دانشجوی دکتری اصلاح نباتات گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران،
محمدرضا عظیمی مقدم - دانشیار، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
سید علیرضا سلامی - استادیار، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
احسان محسنی فرد - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

زعفران زراعی (Crocus sativus L.) به واسطه وجود سه متابولیت کروسین، پیکروکروسین و سافرانال دارای ارزش اقتصادی بالایی است. دست­یابی به متابولیت­های مذکور به ویژه کروسین، در منابعی غیر از زعفران زراعی رویکردی است که با وجود گونه های وحشی بومی در ایران اهمیت بسیاری دارد. در تحقیق حاضر کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) به عنوان ابزار موثر در شناخت سه متابولیت مذکور در دو گونه­ی زعفران وحشی خزر (C. caspius) و زیبا (C. specious) در کنار گونه ی زراعی بکار گرفته شد. همچنین از ابزار بیوانفورماتیکی برای استخراج توالی نوکلئوتیدی، پروتئینی و پیش بینی ساختارهای پروتئینی ژن های درگیر در فرایند ساخت آپوکاروتنوئیدهای گفته شده به صورت In silico استفاده شد. براساس نتایج به دست آمده، وجود کروسین در هر سه نمونه ی مورد مطالعه، با مقادیر متفاوت تایید گردید. مقدار این متابولیت در گونه زراعی ۷۶/۲۶ درصد وزن خشک و در گونه­های وحشی زیبا و خزر به ترتیب  ۸/۲ و  ۷۴/۰ درصد تعیین شد. از طرفی میزان  پیکروکروسین و سافرانال در گونه ی زراعی به ترتیب ۴/۸ و ۰۳/۰ درصد بود، ولی در گونه های وحشی مورد مطالعه، مقادیر قابل تشخیصی از آپوکاروتنوئیدهای مذکور حاصل نشد. وجود کروسین در گونه های وحشی، امیدواری برای انجام تحقیق و جستجوی بیشتر، برای یافتن مواد موثره و نیز اجرای برنامه های اصلاحی یا دست ورزی ژنتیکی را ایجاد کرده است.

کروسین, پیکروکروسین, سافرانال