علی تولائی - فردوسی مشهد
محمد حسن حائری - فردوسی مشهد

با رواج طبقه پیشه وران به عنوان یک نهاد اجتماعی مستقل که در سرزمینهایی چون عراق و ایران شناخته شده بود و ارائه خدماتشان به شکل گسترده ، روابط معاملی میان پیشه وران و مشتریان در قالب « اجاره خدمات » تحلیل گردید. نظریه حضرت علی (ع) درباره « اجیر مشترک » که مصداق بارز آن پیشه ور بود ، و به مساله ضمان و مسوولیت ناشی از خسارتهای وارد آمده بر کالا مربوء می شد مبدا تحولی شکلی و محتوایی بود که از دوره آغازین فقه تا دوره گسترش آن محافل فقهی را تحت تاثیر خود داشت.در دوره های بعد ، فقیهان در تحلیلی فقهی از این مساله به ادله ای چون «مصلحت » ، « استحسان » و « سد ذریعه » و نیز « قاعده اتلاف » استناد جستند. نگارندگان با بررسی تاریخی روایات پرشمار برجای مانده درباره این مساله در سده های ۲و ۳ ق. ، نخست فقه بومی و آرای فقیهان امصار در این دوره را مورد بررسی قرار داده اند و سپس با طبقه بندی روایات منقول از اهل بیت(ع)، سعی در ارائه یک نظام منسجم حقوقی از آنها دارند

ضمان, پیشه ور, اجیر, اجیر مشترک, امام علی بن ابی طالبی (ع), اتلاف, مصلحت, تعلیل, استحسان, سد ذریعه