اهمیت تعیین روش تکثیر بهینه، جهت اهلی سازی گیاهان دارویی و معطر

در دهه اخیر تمایل به استفاده از گیاهان دارویی به دلیل شناخت بیشتر اثرات زیانبار داروهایی شیمیایی، سازگاری بیشتر داروهای گیاهی با بدن انسان، افزایش یافته است. با توجه به ارزش افزوده بالای گیاهان دارویی امروزه تمایل به کشت این گیاهان رو به افزایش است. موفقیت در این امر مستلزم آگاهی بیشتر از نیازهای اکولوژیک، مراحل کاشت، داشت و برداشت گیاه توسط تولیدکنندگان می باشد [۱]. تکثیر، پرورش و اهلی کردن، به عبارت دیگر، درک نیازهای اکولوژیکی گیاهان بومی می تواند برای مسائل کاربردی مفید باشدکه بر عوامل فیزیولوژیکی و متابولیت های ثانویه و عملکرد گیاه تاثیر می گذارد [۲]. امروزه تعداد زیادی از گونه های گیاهان دارویی در آستانه انقراض قرار دارند. شناسایی روش درست تکثیر این گیاهان و استانداردسازی آن اهمیت زیادی در پروش گیاهان دارویی دارد [۳]. تکثیرجنسی از طریق بذر در گیاهان دارویی که به دو روش مستقیم و غیرمستقیم (نشاء) انجام می شود، به دلیل ارزان بودن، جابجایی راحت، امکان انبارمانی طولانی مدت و کاهش انتقال بیماری های ویروسی می تواند مدنظر تولیدگنندگان گیاهان دارویی باشد که دارای معایبی همچون تفرق صفات (مخصوصا در گیاهان دگرگرده افشان)، وجود خواب طولانی در برخی بذور و طولانی بودن دوره نونهالی می باشد. به همین خاطر امروزه تکثیر غیرجنسی، با هدف تولید گیاهانی مشابه ساختار ژنتیکی گیاه مادری، مورد توجه است [۴]. افزایش جمعیت گیاهان دارویی ازطریق تکثیر قلمه یک روش فوری و پربازده است که در آن نوترکیبی ژنتیکی اتفاق نمی افتد و منجر به تولید انبوه گیاه به خصوص برای گونه های گیاهان دارویی که بذر آن ها دارای خواب بوده و یا عمر کمی دارد، می شود [۵]. بسیاری از مطالعات تاکید کردند که برداشت بی رویه از گیاهان دارویی در زیستگاه وحشی ممکن است گونه های کمیاب و حساس و به طورکلی تنوع زیستی گیاه را به طور جدی تهدید کند، بنابراین، اکیدا توصیه می شود از این نوع بهره برداری بیش از حد و استفاده نابخردانه از منابع گیاهی اجتناب شود و تحقیقات باید بر توسعه روش های تکثیر جدید و کارآمدتر به منظور تولید مقادیر زیادی از گیاهان دارویی در نظر گرفته شده متمرکز شود. به این ترتیب، بهره برداری بیش از حد از جمعیت های گیاهی طبیعی می تواند در عین احترام به تولید پایدار محصولات دارویی و گیاهی معطر کاهش یابد.

کلیدواژه ها:

بذر ، گیاهان دارویی ، روش تکثیر ، حفاظت