مسعود بخشایشی قشلاق - هنر آموز دانشکده فنی و کشاورزی مراغه، مدرس گروه علوم کشاورزی دانشگاه پیام نور و عضو باشگاه پژوهشگران جوان، تبریز، ایران؛
مرتضی شکارچی زاده - کارشناس ارشد اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز؛

خشکی از تنش­های بسیار مهم در کاهش رشد و تولید گیاهان می­باشد. در این راستا به منظور شناسایی ژنوتیپ­های تحمل به خشکی و غربال کردن شاخص­های کمی تحمل به خشکی تعداد ۲۳ ژنوتیپ گندم نان در قالب طرح آماری بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط آبی و دیم در ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی دیم مراغه مورد آزمایش قرار گرفتند. به­منظور ارزیابی تحمل به خشکی در ارقام مورد بررسی از شش شاخص بر مبنای عملکرد آبی (Yp) و دیم (Ys) استفاده شد. شاخص­های کمی تحمل به خشکی شامل شاخص تحمل (TOL)، شاخص میانگین تولید (MP)، شاخص میانگین هندسی تولید (GMP)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص حساسیت به تنش (SSI) و شاخص میانگین هارمونیک (HM) به­دست آمدند. نتایج حاصل از مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین میانگین عملکرد در شرایط آبی و دیم به­ترتیب متعلق به ژنوتیپ شماره ۱۶ و ۱۲ می­باشد. بیشترین شاخص تحمل (TOL)، شاخص میانگین هارمونیک (HM)، شاخص میانگین هندسی تولید (GMP) و شاخص تحمل تنش (STI) متعلق به ارقام شماره ۱۶، ۱۷ و ۶ بود. نتایج حاصل از تحلیل همبستگی بین شاخص­ها و میانگین عملکرد در شرایط آبی و دیم نشان داد که مناسب­ترین شاخص برای غربال کردن ژنوتیپ­ها در دو شرایط آبی و دیم، شاخص STI است. همچنین تجزیه به عامل­ها بر اساس روش تجزیه به مولفه­های اصلی نشان داد که دو عامل اول ۹۹/۸۴ درصد ( عامل تحمل به خشکی  ۷۳/۲۸ درصد و عامل حساسیت به تنش خشکی ۲۶/۵۶ درصد) از تغییرات متغییرهای مورد بررسی در شرایط تنش و بدون تنش را توجیه می­نماید.

عملکرد گندم آبی و دیم, شاخص های تحمل تنش