زهره عبدی دانشپور - استاد دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی
ئه سرین محمودپور - دانشجوی دکتری برنامه ریزی شهری و منطقهای، دانشگاه شهید بهشتی

بوستان ها و فضاهای سبز عمومی جزئی از فضاهای عمومی شهری و عنصری از آنچه « فضای اجتماعی » نامیده می شود، هستند که می توانند نقش مهمی در ارتقای کیفیت محیط شهری و ارتقای کیفیت زندگی افراد ساکن و شاغل در شهرها داشته باشند؛ چنانچه چنین امری در دستورکار و در مجموعه اهداف تصمیم گیران شهری قرار داشته باشد. با توجه به پیچیدگی و گوناگونی مشکلات شهری بزرگ شهر تهران و با وجود نقش مهم فضاهای عمومی شهرها در سلامت جسم و روان مردم، تصمیم گیران شهری آگاهی تخصصی و « دانش ضمنی» (متفاوت با « دانش صریح ») مورد نیاز را ندارند؛ « دانش ضمنی» که ریشه در عمل و تجارب افراد دارد فقط ویژگی ها و خواسته های مردم (استفاده کنندگان و استفاده نکنندگان بوستان های شهری) را شامل نمی شود بلکه از ویژگی های آن، شدت استفاده، عوامل موثر بر دگرگونی ها، و نیز بایستگی ارتقای کیفیت بوستان های شهری در راستای ارتقای کیفیت زندگی افراد ساکن و شاغل در این بزرگ شهر است. در چنین زمینه هایی بازجست لازم و کاربردی به ویژه در زمینه دریافت« دانش ضمنی» و با وجود اهمیت این گونه دانش در برنامه ریزی و مدیریت شهری، انجام نگرفته است. در پاسخ به چنین ناآگاهی ها و کاستی هایی است که چگونگی و شدت استفاده از بوستان ها در میان مردم نیاز به بازجست دارد که در این مقاله به بخشی از آن پرداخته شده است. در این مقاله هدف ردیابی و سنجش عوامل « ذهنی و محتوایی» موثر بر شدت استفاده مردم از بوستان های عمومی ،  بر پایه و با تاکید بر دریافت « دانش ضمنی» موجود میان افراد ساکن در بزرگ شهر تهران است. برای دستیابی به هدف این مقاله روشی با مسیر دوگانه توصیفی- تحلیلی و تحلیلی- تجویزی طراحی شده است. در مسیر نخست یا پژوهش پایه این مقاله، نظریه ها و انگاشت های مرتبط با فضاهای عمومی شهری با تاکید بر بوستان های شهری و با تاکید بر عوامل موثر بر شدت استفاده از بوستان های شهری ردیابی شده است. در مسیر دوم بر مبنای پژوهش پایه مقاله و در دستیابی به هدف مقاله، روش و چارچوبی برای فرایند بازجست شدت استفاده مردم از بوستان های بزرگ شهر تهران تدبیر و رهیافت های پشتیبان هر مرحله از فرایند پیشنهاد و در مورد بوستان های این بزرگ شهر به کار گرفته شده است. برای گردآوری داده های مورد نیاز از روش های بازبینی و تحلیل متون، روش میدانی، و انجام مصاحبه از مردم و نیز از تصمیم گیران شهری برپایه طراحی و تکمیل پرسش نامه هایی هدفمند استفاده شده است. نتایج چارچوب پیشنهادی این مقاله از یک سو، یاری به راه اندازی و یا تکمیل سیستم اطلاعات شهری مرتبط با بوستان های شهری در یک سیستم فراگیر دانش شهری پشتیبان تصمیم گیری است و از دیگر سو، به کارگیری تمهیدات پیشنهادی در این مقاله زمینه افزایش شدت استفاده از بوستان ها و درنتیجه دستیابی به پیامدهای مثبت آن در سلامت جسمی و روحی افراد ساکن در این بزرگ شهر را فراهم می کند. یافته مهم این مقاله را می توان تاکید بر اهمیت توجه به نظر مردم و دریافت و مدیریت « دانش ضمنی » در بازجست عوامل اصلی موثر بر شدت و تمایل به استفاده از بوستان های شهری دانست که نویسندگان سابقه چنین رویکردی را در چارچوب تفکر و عمل برنامه ریزی و مدیریت شهری به ویژه مرتبط با فضاهای عمومی و بوستان های شهری  در بزرگ شهر تهران نیافتند.

فضاهای عمومی شهری, فضاهای سبز شهری, بوستان های شهری, شدت استفاده, دانش ضمنی, پایه دانش, بازجست ذهنی, کیفیت بوستان های شهری, برنامه ریزی و مدیریت بوستان های شهری, بوستان های عمومی بزرگ شهر تهران