عزیز علی زاده سالطه - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی

صدرا فیلسوفی است که به اصول و مبانی شیعه، اعتقاد راسخ دارد و در مواضع متعددی به تبیین و توجیه آنها می پردازد. عقیده به وجود ولی و امام، به عنوان حجت دائم خدا در روی زمین، از جمله اینهاست. از نظر او امامت و ولایت برخلاف نبوت برای همیشه جاری است و سیاست، تابع شریعت الهی است. صدرا برای اثبات حجت دائم خدا و به تبع آن، تبیین حق حاکمیت وی، به قاعده «امکان اشرف» تمسک می جوید. صدرا در این جا از نگرش خاص فلسفی خود و با عنایت به قرآن و روایات درباره انسان برای تتمیم و تحکیم این موضوع، استفاده می کند و به این نتیجه می رسد که نوع امام و ولی، نوعی اشراف از سایر انواع بوده و غایت خلقت است و نسبت ولی به سایر ابنای بشر، مانند نسبت انسان به دیگر انواع حیوانی است. همان طور که انسان، اشرف موجودات زمین و غایت خلقت است و اگر او از زمین برداشته شود، دیگر موجودات باقی نخواهند ماند، اگر حجت خدا در زمین نباشد، سایر انسان ها مجال حیات نخواهند یافت. به تبع آن، اگر امام در جامعه، حاکم نباشد هر چند که فیض وجود او به دیگران می رسد امور جامعه، سامان نمی یابد. این نوشتار بر آن است تا میزان تاثیر انسان شناسی صدرا در اثبات مسئله ولایت و به تبع آن حق حاکمیت ولی را به تصویر بکشد.

صدرا, قاعده امکان اشرف, نوع واحد نبودن انسان, ولایت و تشیع, حاکمیت