ابوالفضل خوش منش - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران
رامین طیاری نژاد - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران
محمود قاسمی قلعه بهمن - طلبه سطح چهار حوزه علمیه

مرجعیت قرآن کریم از تعابیر نوظهور حوزه مطالعات تفسیری به شمار می آید که ضمن وفاق اکثری بر اصل آن، رویکردهای متفاوتی درباره آن وجود دارد.این پژوهش درصدد است با روش تحلیل محتوای کیفی در استخراج مضامین و مقوله ها از بیانات آیت الله خامنه ای، گرانیگاه فکری ایشان در زمینه مرجعیت قرآن را کشف و ارائه نماید.یافته های تحقیق کاشف از عقیده آیت الله خامنه ای به «مرجعیت / امامت قرآن کریم» در فرایندهای حکمرانی، بنیان های دانشی و سبک زندگی است. این نظریه که بر مجموعه ای از مبانی «قرآن شناسی» (بر پایه پدیدارشناختی قرآن)، «انسان شناسی» و «دین شناسی» استوار است، در سه مقوله کلان و سیزده مولفه خرد سامان یافته است؛ «تدبر» دال مرکزی مقوله «الزامات مرجعیت قرآن» است که به موجب آن نظریه مرجعیت متکی به یک هویت واحد و جمعی شکل گرفته از آگاهی های انسجام یافته ای است که محصول مجموع نگری به قرآن است. تحلیل های کمی حاکی از این است که مایز اصلی نظریه آیت الله خامنه ای با دیگر نظریات مشابه در مقوله «چرایی مرجعیت قرآن»، یک «مایز روشی» است. «ظهور عمل دینی» در قواره اجتماع (کارایی / امتداد اجتماعی معرفت)، دال مرکزی این مقوله است که دیگر دال های شناور، حول آن مفصل بندی شده اند. این دال مرکزی، ره آورد «دانایی توام با عاطفه» (توامانی عقل و دل) است و قرآن کریم تنها منبع معرفتی است که در روش تعلیمی خود، دانایی را توام با جهات عاطفی انسان به قصد تحقق کارایی می آمیزد. نقش راهبردی سه گانه «تلاوت، استماع، تدبر» در ساختار معرفت قرآنی و تعلیمات دینی، از این رهگذر بازیابی می شود.

مرجعیت قرآن, آیت الله خامنه ای, تدبر, تلاوت, عمل دینی, عقل, عاطفه