علی رضایی کهنمویی - استادیار گروه قرآن و حدیث، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران

در آیات شریفه ۴۶ الی ۴۹ سوره اعراف، گزارشی ویژه از برخی حقایق و وقایع اخروی در ارتباط با چند طیف انسانی، مطرح شده است؛ تحقیق حاضر بر آن است که با روش توصیفی تحلیلی، به این مسئله سه بخشی پاسخ دهد که: آیا این آیات، از واماندگان اخروی نیز سخن گفته اند؟ و در صورت مثبت بودن جواب، اولا با چه تعبیری به ایشان اشاره شده است؟ و ثانیا ایشان چه هویتی دارند؟ حاصل تحقیق آنکه، واماندگان اخروی، در این آیات شریفه، حضوری شاخص دارند، اما بر خلاف نظر جمهور اهل سنت، عنوان «اصحاب اعراف» ناظر بر ایشان نیست، بلکه با تعبیر «اصحاب الجنه» ای که هنوز وارد بهشت نشده و طمع بهشت و خوف جهنم دارند، از ایشان یاد شده است (و «اصحاب اعراف» اشاره به صدر نشینان صاحب منصب اخروی دارد). این واماندگان، اولا طیفی منتسب به جامعه اهل ایمان، ولی دارای ضعف در ایمان و عمل اند به نحوی که برآیند نهایی حسنات و سیئاتشان برابر است. ثانیا از حیث اجتماعی، در زمره طبقه مستضعف هستند که طعم ظلم و تحقیر مستکبران کافر را چشیده اند. روایاتی از اهل بیت ع، در اشاره به حقایق مزبور، پیشتاز و به غایت ممتازند.

واماندگان اخروی, اصحاب اعراف, مومنان مستضعف, جایگاه تفسیری اهل بیت ع