سید سعید ملک الساداتی - استادیار اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه فردوسی مشهد
ناهید چشمه قصابانی - دانشجوی دکتری اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه فردوسی مشهد
عباس خندان - استادیار اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه خوارزمی

بیمه‎های بیکاری ازجمله مهم‎ترین برنامه‎های تامین اجتماعی در بسیاری از کشورها به‎‎شمار می‎روند. باوجوداین، این بیمه‎ها به‎صورت بالقوه با مشکل کژمنشی و کژگزینی روبه‎رو بوده و ازهمین‎روی، اغلب بسیار دیرتر از دیگر انواع بیمه‎ها رواج یافته و ارائه آن همچنان به گروه‎های شغلی خاصی محدود است. اما به‎نظر می‎رسد در ایران مشکلات ناشی از عدم‎تقارن اطلاعات دامنه پوشش شدیدتری دارد. تاآنجاکه طبق اطلاعات مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۸ تنها ۵/۲ درصد بیکاران توانسته‎اند از بیمه بیکاری برخوردار شوند.جالب آن است که همین سیستم موجود با این دامنه پوشش محدود نیز با مشکلات مالی روبه‎رو بوده و اکنون با زیان انباشته مواجه است. مطالعات تجربی پیشین وجود کژمنشی را در نظام بیمه بیکاری کشور به‎خوبی تایید کرده و شواهد کافی مبنی بر گرایش مقرری‎بگیران بیمه بیکاری برای بازنگشتن به بازار کار را تا حداکثر مدت ممکن منعکس می‎کنند. با این توضیحات، مسئله کژگزینی در نظام بیمه بیکاری کشور کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این مقاله با برآورد ریسک بیکاری به‎لحاظ رخداد و مدت برای گروه‎های مختلف شغلی، سنی و دیگر مشخصه‎های جمعیتی، به بررسی وجود کژگزینی و کارآمدی سیستم فعلی بیمه بیکاری در پوشش این ریسک می‎پردازد.نتایج این مطالعه از وجود کژگزینی در نظام بیمه بیکاری حکایت دارد و نشان می‎دهد که در واکنش به این مشکل مقررات بیمه بیکاری در ایران ناگزیر بسیاری از فعالیت‎ها و افراد را ازجمله برخی مشاغل آزاد و بیکاران بدون سابقه شغلی به‎صورت گروهی از دامنه پوشش حذف کرده‎اند. این رویکرد منفعلانه که موجب شده بیش از ۹۷ درصد بیکاران از دایره پوشش بیرون بیفتند نشان از ناکارآمدی شدید و نیاز به اصلاح سیستم بیمه بیکاری ایران دارد..

بیمه بیکاری, کژگزینی, ریسک بیکاری, مدت بیکاری