عباس سعیدی - استاد جغرافیای انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
ابوالفضل مرادی - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
بیژن رحمانی - دانشیار جغرافیای انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
عبدالرضا رحمانی فضلی - دانشیار جغرافیای انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
فرهاد عزیزپور - استادیار جغرافیای انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده     بین سکونتگاه های شهری وروستایی همواره جریان­های متعددی (جمعیت، کالا، سرمایه و...) برقرار می­باشد. بر حسب ساختارهای کالبدی و اجتماعی- اقتصادی شکل دهنده به بستر کالبدی- فضایی هر نظام سکونتگاهی (منطقه، ناحیه، شهر و..) این جریان­ها می­تواند یک سویه و بالعکس باشد. در همین چارچوب پژوهش حاضر ابتداء وضعیت پایداری بستر کالبدی- فضایی ناحیه ابهر به عنوان بستر جریان­ها را در سطح دهستان­های نمونه از طریق معیارهای کالبدی- محیطی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی و با استفاده از مدل TOPSIS تعیین کرده، سپس نوع ودامنه جریان­ها بین روستاها و شهرهای ناحیه را در سطح روستاهای نمونه با تحلیل فضایی در GIS مورد بررسی قرار داده است. روش پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و شیوه گرداوری اطلاعات به دو صورت کتابخانه­ای و میدانی (شامل مصاحبه و ۲۱ پرسشنامه روستا و ۳۰۰ خانوار) بوده است. یافته های پژوهش نشان می­دهد تحت تاثیر ناپایداری بستر کالبدی- فضایی یک توسعه کریدوری (خطی در کنار محور­های ارتباطی اصلی) درناحیه ابهر اتفاق افتاده که موجب تمرکز امکانات، خدمات و جمعیت و فعالیت درچهار شهر ناحیه و تعدادی از روستاهای بزرگ شده است، به نحوی که تمامی جریان­های از سمت روستاها به سمت این کریدور و درمرحله اول متوجه شهر ابهرسپس به سمت شهر خرمدره، هیدج، صائین قلعه و روستاهای بزرگ (مستقردرکنار کریدور توسعه یافته ناحیه) معطوف می­شود. با توجه آنچه گفته شد مهمترین اولویت راهبردی ناحیه باز بخش مراکز جمعیت، فعالیت وخدمات در ناحیه با توجه به پتانسیل­های کالبدی- محیطی، اجتماعی- نهادی، و اقتصادی درچارچوب سلسله مراتبی اندییشده شده می­باشد.

واژگان کلیدی: پایداری, بستر کالبدی- فضایی, جریان ها, ناحیه ابه