ارزیابی تحمل به تنش کم آبی در یک جمعیت در حال تفرق گندم نان با استفاده از بای پلات ژنوتیپ × صفت
- سال انتشار: 1401
- محل انتشار: فصلنامه تحقیقات غلات، دوره: 12، شماره: 2
- کد COI اختصاصی: JR_CRGU-12-2_002
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 61
نویسندگان
دانش آموخته دکتری، گروه به نژادی و بیوتکنولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
استاد، گروه به نژادی و بیوتکنولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
دانشیار، گروه به نژادی و بیوتکنولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
دانشیار، گروه به نژادی و بیوتکنولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
چکیده
مقدمه: کمبود آب نسبت به سایر تنشهای غیر زیستی، مهمترین عامل محدود کننده رشد و تولید در تمامی گیاهان زراعی بهویژه گندم است. بررسی چگونگی واکنش گیاهان زراعی تحت شرایط تنش، بهترین راهکار برای مقابله با تنش خشکی بهمنظور تولید ارقام زراعی متحمل به تنش و بهبود عملکرد تحت این شرایط بهشمار میرود. چالش اصلاح برای تحمل به تنش خشکی در تمامی گیاهان زراعی، دستیابی به یک روش سریع غربالگری ژنوتیپها و بهبود ژنتیکی عملکرد در این شرایط دشوار محیطی است. هدف از اجرای این آزمایش، شناسایی ژنوتیپهای پرمحصول و متحمل به تنش کمآبی در یک جمعیت نسل چهارم گندم نان بود.مواد و روش ها: مواد گیاهی این آزمایش، ۹۰ ژنوتیپ نسل چهارم حاصل از تلاقی بین دو رقم گندم نان (آرتا، یک رقم بهاره حساس به تنشهای شوری و خشکی، و ارگ، یک رقم متحمل به تنشهای شوری و خشکی) بود. این ژنوتیپها بههمراه والدین در قالب کرتهای خرد شده بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار تحت دو شرایط آبیاری و قطع آبیاری در مرحله گردهافشانی در سال زراعی ۱۳۹۴ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز مورد ارزیابی قرار گرفتند. ارزیابی ژنوتیپها با استفاده همزمان از شاخص تحمل به تنش (STI) بر اساس صفات مرتبط با عملکرد شامل عملکرد دانه (STI-Y)، وزن سنبله (STI-S)، وزن هزار دانه (STI-۱۰۰۰) و شاخص برداشت (STI-HI) و شناسایی روابط میان این شاخص در صفات مربوطه توسط تجزیه بایپلات ژنوتیپ × صفت انجام شد. در انتها بر مبنای روابط موجود در بایپلات، ژنوتیپهای با عملکرد بالا و متحمل به تنش کمآبی رتبهبندی و شناسایی شدند.یافته های تحقیق: نتایج حاصل از بایپلات نشان داد که دو مولفه اصلی اول بهترتیب ۴۶ و ۲۶ درصد و در مجموع ۷۲ درصد از تغییرات کل دادهها را در جمعیت مورد مطالعه توجیه کردند. زاویه بسته بین بردارهای STI-Y، STI-S و STI-HI وجود همبستگی مثبت بین این صفات را نشان داد، در حالیکه زاویه باز بین صفات STI-Y و STI-HI با STI-۱۰۰۰ نشان دهنده وجود همبستگی منفی بین این صفات بود. در مقابل، بین بردارهای STI-S و STI-۱۰۰۰ زاویه قائمه مشاهده شد که بیانگر عدم وجود همبستگی بین این دو صفت بود. در مجموع، با توجه به روابط موجود در بایپلات و بر مبنای ترکیب بردارهای صفات STI-Y و STI-۱۰۰۰ ، ژنوتیپهای شماره ۸۴، ۴۵، ۸۹ و ۱۵ که دارای عملکرد بالاتر و تحمل بیشتر به تنش کمآبی بودند، شناسایی و معرفی شدند.نتیجه گیری: نتایج این آزمایش منجر به شناسایی ژنوتیپهای برتر و امیدبخش با پتانسیل عملکرد بالاتر و تحمل بیشتر به تنش کمآبی شد. ژنوتیپهای شماره ۸۴، ۴۵، ۸۹ و ۱۵ که برتر از والد متحمل به تنش خود بودند، بعد از مراحل خالصسازی میتوانند بهعنوان ژنوتیپهای مناسب و مطلوب جهت کشت در محیطهای نرمال و دارای تنش کمآبی معرفی شوند. از این ژنوتیپها میتوان بهعنوان پایههای والدینی متحمل به تنش کمآبی در برنامههای بهنژادی آینده نیز استفاده کرد.کلیدواژه ها
برهمکنش ژنوتیپ× محیط, تنش خشکی, شاخص تحمل به تنش, عملکرد دانهاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.