سیده فاطمه زهرا مهری آدریانی - فارغ التحصیل فلسفه اخلاق دانشگاه قم
سید احمد فاضلی - استادیار رشته فلسفه اخلاق. دپارتمان الاهیات دانشگاه قم

در بدو امر، «کمک کردن» به انسان ها، مخصوصا به فقرا و گرسنگان، در نظر عموم امری بدیهی و مطلوب تلقی می شود. اما با نگاه دقیق تر به این موضوع، رفته رفته مسائل و پیچیدگی هایی به صحنه می آیند که پژوهشگران را در عرصه های مختلف، مجبور به مداقه بیشتر می کنند. یکی از آن موضوعات، مسئله افزایش جمعیت و تاثیر آن بر محیط زیست است. در این میان با توجه به اینکه عموما فقیر ترین کشور ها از پرجمعیت ترین ها هستند، بار دیگر این سوال مطرح می شود که با توجه به وضعیت فعلی کره زمین، آیا کمک کردن به آن ها و تضمین بقای تمام افراد در این کشور ها ضرورتی اخلاقی است (به این معنا که امداد آن ها مسئولیتی تخطی ناپذیر و به گردن فرد فرد انسان هاست)؟ ما در این مقاله، ضمن بررسی نظر مخالفان کمک، از دو منظر اخلاقی (با رویکردی فایده گرایانه) و اسلامی (با توجه به دیدگاه های اخلاقی اسلام و آراء فقهی شیعی) به این موضوع پرداخته و به این نتیجه رسیدیم که اگرچه مسئله مطرح شده از مسائل مهم عصر ماست، اما امری که باید به آن توجه شود تغییر شیوه های پشتیبانی و استعانت است، نه پاک کردن صورت مسئله به معنای کمک نکردن به فقرا و رهاکردن آن ها در رنج و سختی.

الزام بر کمک, بحران افزایش جمعیت, محیط زیست, فایده گرایی اخلاقی, اسلام