امیدعلی عادلی - دانشیار، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه قم، قم، ایران. (مسوول مکاتبات)
یزدان گودرزی فراهانی - استادیار، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه قم، قم، ایران.
علی اکبر ابراهیمی نژاد رفسنجانی - دانشجوی دکتری اقتصاد اسلامی، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه قم، قم، ایران.

زمینه و هدف: یکی از برجسته ترین فرضیات حوزه اقتصاد محیط زیست، فرضیه پورتر است که توسط مایکل پورتر (۱۹۹۵) مطرح شد. این فرضیه بدین مسئله اشاره دارد که اگر کشوری مقررات محیط زیستی (ER) سخت گیرانه ای را نسبت به رقبایش به کار گیرد، در بلندمدت به صادرکننده فناوری های نوین زیست محیطی بدل خواهد شد. با توجه به اهمیت این فرضیه برای سیاست گذاران و بنگاه ها، مطالعات بسیاری برای اثبات یا رد این فرضیه انجام شده است. بر این اساس هدف پژوهش حاضر آزمون فرضیه پورتر (تاثیر پذیری رقابت پایری و نوآوری بنگاه از سختگیری در مقررات زیست محیطی) است روش بررسی: در این پژوهش با استفاده از روش رگرسیون انتقال ملایم پنلی برای دوره زمانی ۲۰۰۰- ۲۰۱۵ فرضیه پورتر برای ۲۵ کشور عضو OECD آزمون شد. یافته ها: نتیجه به دست آمده بیانگر این بوده است که متغیر شاخص وزنی سخت گیری سیاست های زیست محیطی در بخش خطی و غیرخطی مدل دارای اثرات مثبت و معنی داری برافزایش در تعداد فناوری های منتخب حوزه محیط زیست بوده است. ضریب متغیر برآورد شده به این صورت بوده که شدت اثرگذاری این متغیر در بخش خطی برابر با ۱۴۲/۰ و در بخش غیرخطی برابر با ۲۱۳/۰ بوده است. همچنین سرعت گذار بین دو رژیم رشد شاخص وزنی سخت گیری سیاست های زیست محیطی، با توجه به پارامتر گذار تخمین زده شده معادل ۱۷/۳ است. بحث و نتیجه گیری: تحلیل نتایج نشان می دهد زمانی که رشد شاخص وزنی سخت گیری سیاست های زیست محیطی پایین باشد شدت اثرگذاری متغیرهای مستقل و کنترلی بر تعداد فناوری های منتخب حوزه محیط زیست متفاوت خواهد شد. با توجه به تجربه کشورهای توسعه یافته، بهبود وضعیت نظام قانونی و حقوق مالکیت، افزایش کمک های رسمی و دولتی برای توسعه در حوزه محیط زیست و افزایش بودجه دولتی تحقیق و توسعه در حوزه محیط زیست می­تواند نقش موثری بر بهبود رقابت پذیری و افزایش در نوآوری بنگاه در کنار سخت­گیری در قوانین زیست محیطی ایفا کند.

اقتصاد محیط زیست, اقتصاد دانش بنیان, نوآوری, مقررات زیست محیطی, رقابت پذیری, فرضیه پورتر